Shillong, Nailar 31
Ka Meghalaya High Court ha ka Sngi Palei ka la kyntait ban phah tohkit biang halor ka jingïap jong u Sub-Inspector Bah Pearlystone J Marbaniang ha u snem 2015 ha Patharkhmah, Ri-Bhoi, bad ka la kynthoh ruh ba na ki sabut bad ki kot ki sla, la shem ba ym shym la don satia da uwei pat uba la siat ïa une u heh pulit haduh ba un da khlad noh, hynrei u la siat hi ïalade.
Ha kane ka sngi, ka ïingbishar ka la pynwai noh ïa ka mukotduma ba la ai da i kmie jong u Bah Pearlystone, i Kong Dorothy Marbaniang, iba la khlad noh na kane ka sla pyrthei.
“Haba la peit bniah ïa ki sabut bad kiwei, kam paw ba ïa ka jingsiat ïa u heh pulit la leh da uwei pat u briew lait noh da une u heh pulit hi,” la ong ka High Court haba pynpaw noh ïa ka mukotduma.
Hynrei, ha kajuh ka por, ka High Court ka la ong ba kane ka jingpynwai noh ïa ka mukotduma kam dei ban ktah pat ïa ka jingbishar kaba dang sah teng ha kawei pat ka ïingbishar lane ka ‘trial court’. Ka la kyrmen ba ka jingbishar halor ka jingkhlad noh kan sdang biang noh mardor bad ba yn pyndep ïa ka hapoh hynriew bnai naduh mynta ka sngi.
Lah ban kdew ha ka i kmie jong utei u heh pulit, i la leit sha Supreme Court hadien ba ka High Court ka la pynwai noh ïa ka mukotduma ka banyngkong ha ka 22 tarik Lber, 2016 ha kaba ka la kyntait ban phah tohkit biang halor ka jingkhlad noh u khun jong i ha Patharkhmah.
Ka daw ba i kmie i la ai da ka mukotduma ka long ba ha ka jingtohkit, ym shym la bud ïa ka kyndon 174 jong ka Code of Criminal Procedure, 1973, bad ka la don ka jingpyrshang na ka kynhun tohkit ban buhrieh ïa ki jingshisha bad ban pyni ba u khun jong i, u la dkhat hi ïa la ka jingim.
Ki la don lai tylli ki jingkynnoh ha ka mukotduma ba la ai da i Kong Dorothy iba la khlad noh mynta la katto katne snem. I la kdew ba u doktor ba la sumar ïa u khun jong i ha ka por ba u dang im bad ba la rah sha Patharkhmah CHC, u la kdew ba u kuli u la rung nadien jong ka khlieh. Kane ka pyni ba utei u heh pulit u la shah siat nadien ka khlieh bad u kuli u la mih na ka liang kadiang jong ka shyllang mat. Hynrei, haba la leh pat ïa ka ‘post-mortem’ ha Nongpoh Civil Hospital ha ka sngi kaba bud, la paw ba u kuli u la rung na ka liang kadiang jong ka shyllang mat, bad u la mih pat napdeng jong ka khlieh nadien.
Sa kawei pat kaba i kmie i la kdew ka long ba u khun jong i, u dei uba ju trei ju ktah da ka kti kamon bad kam don daw ba un siat ïap hi ïalade da kaba pyndonkam da ka kti kadiang. Ka bynta kaba lai ka long ba ki ‘mafia’, kiba treikam ha jylla, ki lah ban bitar ïa utei u heh pulit na ka daw ba u la leh da kaba tyngeh pyrshah ïa ka jingleh be-aiñ halor u dewïong. La ong ba kine ki ‘mafia’ ki don ka jingïadei bad ki heh ki haiñ kiba donbor bha.
Ka High Court ka la ong ba kam don satia ka jingartatien ba ha ka step jong ka 24 tarik Kyllalyngkot, 2015, kumba 32 tylli ki trok kit dewïong, ba la suba ba u dei u dewïong ba la tih be-aiñ, ki la shah bat ha Patharkhmah Outpost.
Ha ka miet jong ka 24 tarik Kyllalyngkot, 2015, ha ka por shwa 9 baje eiei, arngut ki pulit kiba sah marjan bad utei u heh pulit, ki la ïohsngew ïa ka jingsawa bad haba nyngkong, ki la mutdur ba u dei u bom bula. Hynrei hadien ba ki la ïohsngew ïa ka jingud jingnam, ki la leit sha ka jaka sah jong utei u heh pulit bad la shem ba u la thiah lyngktar hapdeng ka jinglyngkien jong ka snam bad ka jingkhang jong ka kamra thiah ba don une u heh pulit ka la plie.
Na ka liang ki pulit ba tohkit ki la ai ïa ka jingmudui (Chargesheet) ha ka 10 tarik Risaw, 2015 hapoh ka kyndon 302 Indian Penal Code, 1860. Ïa ka jingmudui la ai pyrshah ïa ki san ngut ki briew hapoh ka kyndon 306 jong ka IPC.
Na ka daw ba ha u snem 2016 ka High Court ka la kyntait ban phah tohkit biang ïa katei ka jingjia, i Kong Doroty i la leit sha Supreme Court bad ha ka 8 tarik Jymmang mynta u snem, kane ka ïingbishar bahalor duh jong ka Ri ka la ai ïa ka hukum bad ka la phah biang ïa ka mukotduma sha ka High Court.
Haba la bishar biang, ka High Court ka la pan ïa ka ‘case diary’, ‘chargesheet’ ryngkat bad ki dur ki dar. Nalorkata, ka High Court ka la pynsangeh shwa ïa ka jingbishar da kawei pat ka ïingbishar lane ka ‘trial court’ khnang ba kan peit shwa la ïa ka jingtohkit ba la leh, hap ban kyntait noh sharud lane donkam ne em ban phah tohkit da kaba thymmai.
Ka High Court ka la ong ba ha kaba ïadei bad katei ka jingjia, arngut ki pulit kiba dang shet ja ha ki ïing kiba don markhap bad ka ïing ba sah utei u heh pulit uba dei peit ïa ka Patharkhmah Outpost, ki la poi nyngkong ha ka kamra ba la lap ïa utei u heh pulit uba la thiah hapdeng ka jinglyngkien jong ka snam bad ka dur khmat ka la dem shapoh sha ka liang kadiang.
Kitei arngut ki pulit ki la ong ba ki khlem ktah eiei bad ki la lap pat ba ha kti kadiang jong utei u heh pulit, ka la don ka tiar siat. Ki la don lang ki heh pulit hajan bad uwei u briew na Ri-Bhoi bad ïa kine la khot sha katei ka jaka. Namar ba ki la lap ba utei u heh pulit u dang don mynsiem, ki la rah noh ïa u sha Patharkhmah CHC hadien ba ki la dep shon ïa ki dur ki dar da ka ‘mobile phone’.
Na katei ka CHC, la rah noh ïa utei u heh pulit sha GNRC Hospital ha Guwahati bad u la khlad noh. Ha ka por ba la buh jingkylli ïa u doktor ba sumar ïa utei u heh pulit ha Patharkhmah CHC, u la ong ba ha kato ka khyllipmat, u la tharai ba u kuli u la rung nadien jong ka khlieh utei u heh pulit bad u la mih pat na shakhmat. U la kubur ruh ba ka la dei ka sien banyngkong ïa u ban sumar ïa u briew uba mynsaw na ka jingsiat kuli.
Hynrei haba la leh ïa ka ‘post-mortem’ ha Nongpoh Civil Hospital, u doktor u la shem ba u kuli u la rung na shyllang mat bad u la mih pat nadien jong ka khlieh. Nalorkata, la leh sa da kawei pat ka ‘post-mortem’ hadien ba i Kong Dorothy i khlem hun ïa ka ‘post-mortem’ ba la leh ha Nongpoh. Ïa ka ‘post-mortem’ kaba ar la leh da ki doktor na North Eastern Indira Gandhi Regional Institute of Health and Medical Sciences (NEIGRIHMS) hadien ba la sei biang ïa ka met jong utei u heh pulit na jaka tep.
Ka High Court ka la ong ba ki doktor kiba la leh ïa ka ‘post-mortem’ kaba ar ki la mynjur bad u doktor na Nongpoh ba u kuli u la rung na shyllang mat bad u la mih pat nadien jong ka khlieh.
Kitei arngut ki pulit kiba la lap nyngkong ïa utei u heh pulit ki khlem ong ba ki la ïohi eiei kaba la pynsuba sniew lane ban ïohi ïa kiwei pat ki briew ha katei ka jaka. Ka High Court ka la ong ba na ki kot ki sla bad ki sabut, kam paw ba kan don kano-kano ka jingleh sniew pyrshah ïa utei u heh pulit lane ba u la shah leh sniew ha kiwei pat ki briew.
Ha kaba ïadei bad ka jingpyndonkam da ka kti kadiang ban siat, ka High Court ka la ong ba kam long satia kaba eh ban mutdur ba ïa ka tiar siat yn rah da ka kti kaba kham tlot bad ban buh hajan ka shyllang mat bad ban siat. Nalorkata, ka la ong ruh ba ym don kaei-kaei ban pyni ba ka la don ka jingleh sniew lane la don lang da kiwei pat ki briew ha katei ka jaka ha ka por ba la jia katei ka jingjia.
Shuh shuh ka High Court ka la ong ba na ki kot ki sla jong ka ‘case diary’ bad ka ‘chargesheet’ bad ki sabut ba la wanrah ha ka por ba tian bishar, ka paw ba utei u heh pulit u lah ban siat ïap hi ïalade bad ym da kiwei pat. Hynrei mano pat ba donkti ban pynbor ïa une u heh pulit ban shim ïa la ka jong ka jingim lane mano ki ban hap kitkhlieh katkum ka kyndon 306 jong ka Indian Penal Code, ïa kine yn hap ban peit ha ka por ba tian bishar.
Haba pule bniah ïa ki kot ki sla, ka High Court ka la ong ba ym shym la don shuh wat tang uwei ruh uba la shah suba ban donkti ha katei ka jingjia, uba la shah pyllait lane shah ai jingïada, bad ban pynshisha ïa ka jingkynnoh hapoh ka kyndon 306 jong ka IPC ka dei kaba eh.
“Ha kaba kut, ngim lah ban klet ba u heh pulit uba dang khynnah ha ka rta, uba lah ban khlem mynjur bad ka jingbteng jong ka jingleh be-aiñ ha ki kam dewïong, u la duh noh ïa la ka jingim. Ym don eiei lait noh ka jingsngew synei ïa ka ïing ka sem, kynthup ïa ka jingpan map na ka bynta ka sorkar sha i kmie jong utei u heh pulit namar ka sorkar ka khlem lah ban ai ïa ka jingïada kaba pura ïa u. Hynrei haba la peit bniah ïa ki sabut bad kiwei, kam paw ba ïa ka jingsiat ïa u heh pulit la leh da uwei pat u briew lait noh da une u heh pulit hi. Ym lah ruh ban ong mano kiba la ñiat ïa une heh pulit ban shim ïa la ka jingim lajong. Ka dei ka bynta jong ka ‘trial court’ ba kan wad ïa ka jingshisha halor kane,” la ong ka High Court.
Nalorkata, ka la ong ruh ba namar kitei ki daw ba la kdew, kam paw eiei, khamtam hadien 8 snem jong ka jingjia, ba yn donkam ban leh biang ïa ka jingtohkit bathymmai. Ka la ong ruh ba kane ka jingjia kam paw ba ka dei kaba biang tam ban phah leh ïa ka jingtohkit ka bathymmai.
Ka High Court ka la kyrmen ruh ba ka sorkar ka la dep ban siew ïa ka bai lutksan sha kiba dei hok ban ïoh katkum ka aiñ halor ka jingkhlad noh jong utei u heh pulit.
