
D. H. Kharkongor
Sa tang katto katne bnai une u snem un sa kut noh ba kumta ka jingjied thymmai ia ki nongmihkhmat sa sha ki Autonomous District Council (ADC) jong ka Jylla ruh kam slem shuh. La khmih lynti ba kan sa long la kumno-kumno ha shuwa ban kut noh u bnai Rymphang ne mar ia sdang u bnai Lber. Kumta sa shisien ka Tamasabah ïa u bapli u paid Hynñiewtrep, ba shida jing-long. U paid uba dang kum pyrkhat ba kane ka Bri U Hynñiewtrep (ka Ri Lum Khasi bad ka Ri Lum Jaintia lem ruh bad katai ka Bri U A’chik) ka dang ïaidon tad haduh mynta hapoh u pud u sam jong ka jylla bah Assam ne ka Composite State of Assam. U paid uba namar kata u dang kum pyrkhat ba ngi U Hynñiewtrep ngi dang ïai dei hi ki jaitbynriew kiba rit paid ha khmat jong ki jaitbynriew Assamese. U paid uba klet noh ba ha une u snem uba dang shu dep ngi dang shu dep wat ban rakhe ïa ka jingdap Sanphewsnem jong kane ka jylla Meghalaya ka jong ngi. Ka jingrakhe kaba pynshisha ba ym tang ba ngi la laitluid na ka jinghap hapoh ka jingsynshar jong ka jylla Assam hynrei ba ngi la ioh ruh de, kumba ngi thang, ïa la ka jong ka jylla kaba pura, ka Meghalaya. Ka jingrakhe kaba pynshisha ba ngim dei shuh ruh kita ki rit paid kiba hapeng u heh paid Assamese hynrei ba ngi lah dei ki heh paid ha la ka jylla Meghalya ka jong ngi.
Kumta sa shisien pa shisien uba kum uta u paid un sa ioh biang ïa ka kubu ban ïa shim bynta shitrhem sa ha kata kawei pat ka Tamsabah ba shisien san snem. Ka kabu ïa u bapli ba un ïa klet noh shwa shipor naduh ïa la ka jong ka ïing ka sem tad haduh ïa la ki khun ki kti, khlem da klet ruh de ïa la ki jong ki kam ki jam. Kumba shibnai un sa ioh ban ia shim bynta shitrhem, khamta mynda la poi ka mied,ha ka jingïakynhoi songshit kaba sharum sharum shaneng shaneng. Sa shisien ïa uba yn pahuh pahai naduh ka bam ei tad haduh ka dihei, kabajubud ruh de bad ka jingïarwai shongshit biej kaba lem bad ka jingïashad shongshit biej, kata, bad shynrang bad kynthei. Sa shisien ba kin ïa die tad dor biang ruh ïa lada kat haduh ba ïa ki yn dang rem dor biang sa shisien da kito ki shijur ki kjats niang kiba ju buh kyrpang halor jong u shylliah.
Kumta sa shisien, hynrei tang shipor, ba un poi ban klet noh biang ïa kita baroh ki jingsahdien lem bad ki jingshah shitom kiba u ju khnium khniam bad kiba u juud u junam. Te kumta un ïa klet noh shipor ïa kata ka jingsahdien jong ka pule ka puthi kaba lem bad ka jingbym biang jong ka sumar ka sukher ynda haba wan lynshop tynngeh ka jingpang ka jingshitom. Un sa klet noh ruh ïa ki jingshitom ne ïa ki jingeh kiba u ïai mad ha ka liang ka leit ka wan bad ka kit ka bah, kata,na ka daw jong ka jingbym biang ka jong ki surok lem bad ki lynti ki synkien. Un sa bynniaw biang ruh ïa ka jingduna than eh ka jong ki lad kamai kajih.
Ka dei namar uba kum uta u paid ba ngi la nang iohsngew bad ba ngin sa nang iohsngew ruh de ïa ki khubor ki bym sngewphoida hynrei tang namar ba ki don ïa ka jingïadei kaba kyrpang bad ki Autonomous District Council (ADC). Ki khana kiba tang kum ka jingïai pynkynmaw ba pleng ngi dang don khyllah, tat haduh mynta mynne, ïa ki Autonomous District Council. Ki khana kiba tang ban pynbiej ne pynthame ïa u bapli uba ym tang ba u duna shisha ïa ka jingtip bad ïa ka jingshemphang hynrei uba da brai khyllah ruh de ïa ka Tamasha.U paid u bymlah ban batai shai haduh katno bad da kumno ki Autonomous District Council ki long shisha ka jingmyntoi ïa u bad ïa ka jaitbynriew hi baroh kawei. U paid u bym lah ban batai da kumno ki Autonomous District Council kin ïarap ban kyntiewlem ïa ka ioh ka kot ka jong u. U paid u bymkot ka jingshemphang ba ka pynnneh pynsah ïa ki ki Autonomous District Councils kamdeieh namar ka jingdonkam ne ka jingmyntoi ka jong u hynrei thik tang na ka bynta kita ki ‘dohtait wait’ kiba duh lehnohei noh ia ka lad ka kabu ba kin ioh ban bsuh khlieh shapoh ka Ing Dobar Thaw Aiñ jong ka jylla. Ki ‘dohtait wait’ ki ban nym an ngud, kum ki ‘lang prat kper, ban ioh ban bsuhkhlieh shapoh ka ïng Dorbar Tnaw Aiñ jong ka jylla jin lada ka Autonomous District ka da kham kor shisha ban ïa ka ïng Dorbar Thaw Aiñ jong ka jylla.
Kumta ngan nym sngewphylla lada ki MDC ne ki Autonomous District Council kin dang ïaibteng ban ïai shim kabu ïa kata ka jingbym tip ne ïa kata ka jingbym shemphang ka jong u paid brai Tamasa. Ngan nym phylla lada ki MDC, lynga ka Autonomous District Council ka jong ki, kin ïai ban beiñ ïa u paid brai Tamasa da kaba kin pynmih shuh shuh ïa ki khajna khyllah, kiba pher ba pher. Ngan nymphylla lada kin dang ïai bteng ban oh khajna ne lum khajna na man la ki kali kiba hap ban ïaid lyngba ïa ki khyrdop khrong khajna ki jong ki. Ngan nym sngewphylla lymne sngewsynnei ïa u paid brai Tamasa, uba iaipynksan ruh de ia kane ka jingïai pynneh pynsah ïa kine ki Autonomous District Council, lada ki Autonomous District Council, kiba u kyntiew skong, kin oh syndon plak da ka khajna ka musur kaba kham heh halor jong baroh ki mar rep bad ki mar khlaw ki jong u.