Ïaid ïew ki lathi, bom pynsat khmat ha kine ki sngi

Ngi la ïohi ïa ka jingshah sympat lathi bad ka jingpyndonkam ïa ka lyer pynsat khmat da ki pulit ban teh lakam ïa ki paidbah.

Dang katto katne por mynta, ngi la sakhi ïa ka jingïakynad kaba shyrkhei ha Thangskai, East Jaiñtia Hills hapdeng ki ’riew paidbah bad ki pulit ha ka sngi ba la pynlong ïa ka jingpynsngew paidbah lane ‘Public Hearing’ halor ka jingthmu jong ka M/s Meghalaya Cements Limited ban pynheh bad pynïar ïa ka jingpynmih dewbilat bad kiwei. Ngi la ïohi ïa ka jingshah sympat lathi bad ka jingpyndonkam ïa ka lyer pynsat khmat da ki pulit ban teh lakam ïa ki paidbah. Kane ka jingjia ka la ïoh ïa ka jingpynrem na kiba bun ki liang namar ki sngew ba ka jingpyndonkam ki pulit ïa la ka bor ka la long shaba palat pud. Hynnin ka sngi, ngi la ïohi biang ïa ka jingshah sympat lathi bad ka jingpyndonkam lyer pynsat khmat hadien ba ki dkhot ka Hynñiewtrep Integrated Territorial Organization (HITO) ki la thmu ban leit ïaid sha Secretariat hapdeng ka jingpakhang lynti jong ki majistor bad pulit. Kha-ma-kha, u bom pynsat khmat u la poi ruh ha ka dukan die ja ha jaka pynïeng kali ka MUDA kaba don markhap bad ka Shillong Club. Ka la don ruh ka jingshah kawang maw jong ki pulit kumba la sakhi na ki dur khih ba la ring. Hynrei donbok ba ka jingïakynad ka khlem neh slem bad ka jingjai-jai ka la wanphai. Ki pulit ki la kem ïa kumba 10 ngut ki dkhot ka HITO ha kaba ïadei bad kane ka jingjia. Kiba kum kine ki jingjia ki pynkynmaw ïa ngi ïa ka jingshah ther lyer pynsat khmat ki nonghikai ha u snem ba la dep ha ka por ba ki la leit tur sha Secretariat, bad kaba la pynbitar ïa kiba bun.

Ngi ïohi ba ka sorkar ka la aibor bha ïa ki pulit ban ïakhun ïa kiba kwah ban pynkheiñ kyndon 144 CrPC. Ha kaba ïadei bad ka jingjia ha Thangskai, ki la don kiba la dawa bad ruh bad ai syndon da ka jingujor (FIR) ban pynshitom ïa ki pulit kiba la donkti ban shoh briew. Hynrei haduh mynta, ngim pat ïohi ba ka sorkar kan leh eiei. Bunsien ka aiñ kam treikam pyrshah ïa ki nongpyntreikam ïa ka aiñ haba ki pynkheiñ aiñ bad ki leh shaba palat pud. Kane ka dei ka rukom ha India. Tangba kajuh ka aiñ kam don jingmap ïa ki ’riew paidbah lada ki bakla bad ki pynibor kylla. Tang shiphang kito kiba pynibor ki la poi sha along ha thanat bad kin hap ban sah hangto. Lada don ka jingujor, ka kam ka jrong bad kyllaiñ, bad hap ban ïakhun ban ïoh jamin. 

Hangne, ngim ong ba ka aiñ kam dei ban treikam ïa kiba pynkheiñ kyndon, hynrei kajuh ka aiñ ka dei ban treikam lang pyrshah ïa kito kiba la pyndonkam shaba palat ïa la ka jong ka bor. Kam mut ba tang shu la phong ka sopti ‘Khaki’ ne sopti ‘Ïong’, la lah ban leh katba mon. Kaei ka jingmut ban kawang da ka lyer pynsat khmat ha dukan ja? Ym baroh kiba shong ha kato ka dukan ha kato ka por ki dei kiba la kwah ban leit tur jubor sha Secretariat lane kiba la leit ïeng hakhmat ka shlem treikam ka Deputy Commissioner ban ïakhun bad ki pulit. Kumno yn pynsaja lang ïa kiba lui-lui kiba khlem tip ïa ka sdang ka kut? Dei ban pynshitom ïa uto u pulit uba la kawang da ka lyer pynsat khmat sha ka dukan ja khnang ba kan long ka jingsneng ïa kiwei ruh. Haba don kiba kum kitei ki jingpynibor, barabor, ki briew ba lui-lui kiba shu ïaid lynti ki ngat ha ka apot.

Hooid, ka Ri India ka dei ka Ri synshar paidbah bad ki nongshong shnong ki don ka hok ban pynpaw ïa la ki jong ki jingsngew. Tangba ha ryngkat kata ka jinglaitluid, ki don ki jingteh kyndon kum ka kyndon 144 Cr.PC bad kiwei. Kita ki hok kim dei satia kiba ailad ba ngin leh katba ngi mon namar ki don lang bad ki khnap ban teh ban khum ïa ngi. Lada dei ba ka jinglaitluid ka long kaba pura khlem jingteh kyndon, ngim tip ngin ïapoi shano. Hynrei lada khanglad palat ïa ki paidbah ba kin pynpaw ïa la ki jingsngew, khlem pep kan mih beit ka jingïapyni bor ba markylliang. Katta nang pyrshang ban set ïa ka shyntur jong ki paidbah, katta kan nang sniew bad kan pynkharoi ïa kiwei pat ki jingeh kiba ka sorkar kan hap ban mad. Kiba la shah teh shah khum than kin ym salia ban bthat ïa ki kynjri bad ban thom ïa ka sang. Ka long ruh kaba eh lada ha man ki khep yn hap ban pyndonkam da ki lathi bad ki tyndong lyer pynsat khmat. Kat nang bom, katta nang satar, ki ong. Ka dei ban don ka jingïabiang – ka jinglah ban pynpaw ïa ki jingsngew bad ka jingkhanglad ban pynkheiñ kyndon aiñ – khnang ba kan ym ktah than ïano-ïano khamtam ïa ki lui-lui kiba shu dei ban ïaid lynti ha ka por ba don ka jingïapyni bor.

Nangne shakhmat, ki nongïakhih ki dei ban husiar bha namar ka jingïaid ïew jong ki lathi bad bom pynsat khmat. Ki pulit ki la ïoh bor bha na ka sorkar kumno ban teh lakam ïa ki nongpynkhih win. Kane ka la paw tyngkreiñ na ki jingjia ha Thangskai bad ha Shillong. Kam don shuh ka jingartatien halor kane ka bynta. Kata ka jingpyrta – ‘Ha Ri Lajong, Katba Mon’ – ka shu kut tang ha ka jingpyrta namar ym don ba lah ban leh kumta lymda dei kita ki ‘High-Level’ kiba ïoh ban leh katba ki sngewbit khlem jingtieng ïa ka aiñ. Ki ‘High-Level’ ki don tang 1% ne tam khyndiat bad ki kti jong ka aiñ ki lyngkot palat ban kner ïa ki bad ban thep ïa ki sha along. Ngim dei ban ïa sngewphylla halor kata namar ka dei ka jingshisha. Kano-kano ka sorkar ruh kan ïaleh beit ban pynkbum bad set ïa ka shyntur jong ki paidbah ki bym sngewïahap bad ka halor ki mat kiba bun la ka dei da ka jingsympat lathi, jingkawang lyer pynsat khmat ne kiwei pat.