Ka saiñpyrthei ba mynta ka kwah ïa baroh ban ong kada ïa u khla

Ha ka ri synshar paidbah, ngim donkam ban ïa mynjur lut ïa kaei kaba ka sorkar ka leh.

Ka Voice of the People Party (VPP), haba pynrem jur ïa ka rukom treikam jong ka tnat kam pohïing kaba hap hapoh ka jingkhmih jong u Symbud Myntri Rangbah ka jylla, u Bah Prestone Tynsong, ka la kynthoh ba ka rukom treikam ka pyni shai ba ka tnat ka kwah ban pynhiar kput ïa kito kiba ju woh nia ïa ka sorkar. Kane ka jingkynthoh ka VPP ka dei halor jingpynjari ïa ka kyndon 171 bad 34 jong ka IPC bad kumjuh ruh ka kyndon 105 jong ka Meghalaya Police Act, 2010 pyrshah ïa ka Hynñiewtrep Integrated Territorial Organization (HITO). Ka HITO ka dei ka seng kaba la don mynta la ar snem tam eiei, bad ngi ïohi ba ha ka ilekshon MLA kaba la dep, kane ka seng ka la leit ïalap ilekshon kylleng khamtam pyrshah ïa ka National People’s Party (NPP). Ka la leit ruh wat sha ki konstitwensi ki arngut ki Symbud Myntri Rangbah ka jylla. Khlem da tharai sniew ïano-ïano, ngi sngewdei pat ban ong ba ngi tip shai ba kano-kano ka sorkar ha kano-kano ka bynta jong ka pyrthei ka ïaleh beit ban pynhiar kput ïa ki nongkynthah bad kito ki bym ïahap jingmut bad ka. Ki dei ban sngewthuh ruh ba haba ki nongïalam saiñpyrthei ki don ha ka liang pyrshah, ki kren da kawei ka sur. Ynda ki la don pat ha ka sorkar, ki kren da ka sur kaba kham khor bad kaba long mar khongpong ïa kaei kaba ki kren ha ka aïom ba ki dang shong ha liang pyrshah.

Ha ka ri synshar paidbah, ngim donkam ban ïa mynjur lut ïa kaei kaba ka sorkar ka leh. Ka kamram jong ki nongshong shnong kiba la kham shai ka long ban woh nia ïa ka sorkar bad ban kdew kti haba ka bakla. Ka kamram jong ki nongshong shnong kam kut tang ha ka sngi thep ‘vote’, hynrei ngi don ka jingkitkhlieh ïa la ka jong ka jylla man la ka sngi. Haba ngi la jied ïa ka sorkar, ka dei ka kamram jong ka sorkar ban leh hok, trei hok. Hynrei lada ngi lap ba ka bakla, la ka dei ka jingleh khnang ne kaba shu jia ryngkhat, ngi dei ban nud ban kren ïa ka jingshisha. Ka saiñpyrthei mynta, kaba la sniewdur kat nang ïaid ki snem, kam ju sngewtynnad ïa kito kiba don da kawei pat ka saiñpyrkhat. Kiba don ha ka saiñpyrthei ki kwah beit ba baroh kin shu ong beit ‘hooid’ lane ba lieh ïa ka ba ïong lane kada ïa u khla. Kiba ong khla ïa u khla ne kada ïa u kada, ki shah kynjat beit sharud.

Ngi tip shai ba ka Meghalaya ka dei ka ri jong ki seng bapher bapher. Kham ñiar ban ïohi ïa ki jylla kiba bun ki seng kum ha kane ka jylla jong ngi. Kine ki seng ki shim ïa ki mat ki jura bapher bapher ha ki khep bapher bapher. Ngim lah shuh ban ñiew ïa ki mat ki jura kiba kita ki seng ki la shim ne kren ne ïakhih ha kine ki 51 tylli ki snem naduh ba ngi la ïoh ïa la ka jylla lajong. Teng teng ki seng ki ïatreilang na ka bynta ki mat kiba kham khia. Hynrei bunsien ki ïeng ha la ka jong ka lynti. Kham bun na ki seng ki dei kiba tangon beit ïa ka sorkar haba ki lap ba ka leh bakla lane kam biang ka rukom synshar khadar. Kham ñiar eh ban don ki seng kiba kyrshan sorkar lane kiba long ki ñiangkohnguh ka sorkar. Ki sorkar ki la leit la wan, hynrei kiba bun ki seng ki dang neh kumba ki long baroh shi katta bad ka jingïaleh ka bteng na kawei ka aïom sha kawei pat.

Na kawei ka khep sha kawei pat ha kane ka Ri, ngi la ïohi ïa ka jingshah kem jong ki nongwad jingtip lyngba ka RTI Act, nongthoh khubor, nongïalam jong ki seng kiba ïakhun shisha na ka bynta ki paidbah bad kiwei kiwei. Ki ju shah pynngat ruh ha ki kyndon kiba jwat jong ka aiñ, bad teng teng la ñiew ruh ïa ki kum kita ki ‘riew pyntriem. Hato tang ba kren na ka bynta ka hok ki paidbah yn shah kheiñ noh kum ki ‘riew pyntriem? Ngi ju ïohi ruh ba ki don kiba wan ban ïakhun ilekshon lane rung sha ka saiñpyrthei da ka jingkular ba kin pynkylla ïa ka synshar ka khadar lane kata ka ‘System’. Hynrei ynda ki la poi pat ha kata ka saiñpyrthei, ki shah pynkylla pynban ïalade haduh bym lah shuh ban ithuh.

Kum ki nongshong shnong ki don ka hok ban long kiba peitngor namar ka dor kaba ngi siew na ka bynta ka jinglong laitluid ka dei ka jinglong peitngor kaba man la ka sngi. Shisien ba ngi duh noh ïa ka jingpeitngor, ngi lah ban duh syndon ïa ka jinglaitluid namar ka jingshah hiar thma ha ki aiñ bapher bapher kiba thmu ban teh ban khum ïa ki nongshong shnong. Ngi dei ban burom ïa ki aiñ tangba kam mut pat ba ngin tieng noh ban kren ïa ki jingshisha bad ïa ki nongrim khamtam lada ngi shem ba ki ktah ïa ki paidbah ki bym lah ban pynpaw ïa la ka sur sha kita ki nongsynshar. Lada ngi sngap jar, ngi pyndem noh ha kiba kwah ban synshar donbor bad kiba thombor da ki aiñ.