Ka la slem than ban peit bniah ïa ka bhah thung kam haduh shi snem

Ha kaba ïadei bad katei ka Expert Committee, ngi sngew ba ka jingaipor kaba haduh shi snem ka la long shaba palat.

Ha ka 25 tarik Nailar, ka Kynhun Myntri ka Sorkar Jylla ka la ai jingmynjur ïa ki kyrteng jong ki dkhot ka Expert Committee na ka bynta ban khmih bniah biang ïa ka bhah thungkam ha Jylla. Kane ka kynhun ki riewshemphang kan ïoh por ban pyndep ïa ka kam kaba la bynshet hapoh 12 bnai. Ki kyrteng kiba la mynjur ki long u nongbishar ba la shongthait ka Madhya Pradesh High Court u Justice Moolchand Garg kum u chairman ka expert committee bad kiwei pat ki dkhot ki long u nongbishar ba la shongthait ka Allahabad High Court, u Dr Satish Chandra, nalor kiwei pat ki dkhot ki long u Prof. DV Kumar, Department of Sociology, NEHU, Shillong (expert member in sociology), Prof. Chander Shekhar, Department of Fertility and Social Demography, IIPS, Mumbai (expert member in population studies), bad Prof. Subhadip Mukherjee, Assistant Professor, Economics and Public Policy, IIM Shillong (expert member in economics).

Ki bynta kiba ka Expert Committee kan peit bniah ki long ban pule bniah ïa ka bhah thungkam kaba la don mynta ryngkat ki jingai jingmut ban pynbeit thymmai, ban shim ki jingmut bad jingïasyllok kiba ïar bad baroh kiba dei ki nongdonbynta, bad ka Committee kan leit jngoh ruh sha kylleng ki jaka ha Jylla ban shim ïa ki jingmut na baroh kiba donbynta. Ka bhah thungkam ka dei kaba la bhah lang hapdeng ki Khasi Jaiñtia bad Garo kaba long 40 la 40 bad ïa kane la pyntreikam naduh u snem 1972. Kaba lyngngoh ka long ba ïa kane ka bhah thungkam la pyntreikam ha ka 12 tarik Kyllalyngkot, 1972 katba ka Meghalaya ka la ïoh ïa ka jylla bapura ha ka 21 tarik Kyllalyngkot, 1972. Ngim tip shuh balei ki nongïalam ka jylla ha kato ka por ki khlem ap tat haduh ban da ïoh ïa ka jylla bapura hashwa ban pyntreikam ïa kane ka bhah thungkam.

Ha kaba ïadei bad katei ka Expert Committee, ngi sngew ba ka jingaipor kaba haduh shi snem ka la long shaba palat. Ka jylla jong ngi ka dei ka barit bad kan ym bam por than ïa ki dkhot kane ka kynhun ba kin leit ïasyllok bad ki nongshong shnong la ki dei kiba sah ha ki jaka sor ne ha nongkyndong. Lada dei pynban ba ka Meghalaya ka ïar kum ka Uttar Pradesh, ngi dang lah ban sngewïahap ïa ka jingaipor kaba shi snem. Nalorkata, kaei kaba kane ka Expert Committee kan ai jingmut, kam dei satia kaba kut namar kan shong sa ha ka sorkar jylla la kan pdiang ne em ïa kita ki jingai jingmut. Ïoh lehse ha kata ka por, ka sorkar kan thung sa da kawei pat ka kynhun ka ban peit bniah ïa ki jingai jingmut jong ka Expert Committee! Ngim lah ban ong namar ka sorkar ka sngewtynnad ban thung Committee kawei hadien kawei pat. Bad ngin hap ban ïa ap sah da ki snem ban ïohi ïa kata ka jingkylla.

Ki seng bad ki kynhun bapher bapher ha ka jylla kiba la dawa ban pynkylla ne peit bniah ïa ka bhah thungkam, ki dei ban mih shakhmat ban dawa na ka sorkar ba kan pynduna noh ïa katei ka jingaipor ïa ka Expert Committee bad ban pynhiar la kumno kumno sha ka 6 bnai bad ym palat nangta. Ngi la ap la katta ban ïoh ïa kata ka jingpdiang ne jingbym pdiang da ka sorkar ïa ki jingai jingmut jong ka Expert Committee, ngin sa ïa khmih hadien habud ynda kane ka kynhun ka la pyndep ïa la ka kamram. Hynrei kaba kongsan mynta ka long ban bthah ïa ka Committee ba kan aiti ïa ka kaiphod bad ki jingai jingmut jong ka, hapoh hynriew bnai bad ym palat na kata.