Ki arphew Kynhun

Te kumta, haba ka pyrthei salansar ka don ïa ka kynhun ki nongïalam ha kaba ïadei bad ka bha ka miat ka pyrthei baroh kawei.

Bertina Lyngdoh

Ka jingïatylli lang ki kynhun ki seng, ka wan rah ïa ka jingkyntiew lang bad ka jingkyrshan lang ïa ki jingeh jong baroh lang. Naduh ki rympei ïing, ki kmie ki kpa, ki bahaïing bahasem ki long kum ki kynhun ki seng ka ïing ka sem. Ka jingïatylli lang bad ka jingïaryngkat lang kan urlong tang lyngba ka jingïamynjur lang lem ruh ka jingïatreilang. Ba dei ka pyrthei ïa knieh, kumta ha ka pyrthei salansar, ngi ïa bunkam ha ka jingïaknieh burom kum ban long uta uba ha khliehduh ka ri, ka jylla, ki district, ki dong shnong, bad kumta ter ter. Te kumta, haba ka pyrthei salansar ka don ïa ka kynhun ki nongïalam ha kaba ïadei bad ka bha ka miat ka pyrthei baroh kawei. Kane keiñ ka dei ka G20 Submit.

Ka G20 Submit ka dei ka kynhun ïa kaba la ïasnohkti lang da ki arphew tylli ki ri na kylleng ka pyrthei, ïa kaba la thung ïa ki ba kin peit kin khmih ïa ka ban ïa biang lang kata ha kaba ïadei bad ka ioh ka kot. Kine ki ri ki kynthup ïa ka ri Argentina, Australia, Brazil, Canada, China, France, Germany, India, Indonesia, Italy, Japan, Korea, Mexico, Russia, South Arabia, South Africa, United Kingdom, Turkey, United States, bad ka European Union. ïa ka G20 Submit, la lap nyngkong eh ha ka snem 1999, hadien ba ka jingkyrduh ha ka ïoh ka kot ka la wan lyngshop ïa ka ri South East Asia. Kiba la shah khot ne kynthup lang ha ka G20 Submit ki long ka world Bank, ka tnat pla tyngka, ka World Trade Organization, Ka tnat ka khaïi ka pateng, Ka World Health Organization, ka tnat ka koit ka khiah, bad ka International Monitory Fond ka tnat ka ïoh ka kot ki ri Ka ri India ka la ïoh bad ïa ka kyrdan nong-ïalam ba ha khliehduh ki ri ka pyrthei jong ka G20 Submit kata ha u snem 2022 ka 1 tarik u Nohprah tat haduh u Bnai Nailur 2023 ïa kaba la shimti noh da ka ri Brazil. Ki mat ba kongsan jong ka G20 Submit ki long, ka jingpynneh pynsah ïa ka ïoh ka kot lane ban kyntiew ïa ka ïoh ka kot, bad ban weng noh ïa ki jingeh ka ïoh ka kot ki ri ka pyrthei.

Ka jingangnud ka ri India mynba dang bad kum kaba ha khliehduh ki nongïalam ka G20 Submit ki long, kum ki jingsiew jingtda lyngba ki komputor lane ki mobile phone, [online payment], ka jingeh ka bam ka dih bad ka rukom shalan ïa ki, ki khajna lane ki taxation, ka thma Russia Ukraine, ka khlam Kobid 19, ka jingkylla ha ka suiñbneng, ka rep ka riang, bad ka jingïaumsnam hapdeng ki ri ka pyrthei. Ka phangpdeng jong ka G20 Submit ka ri India kalong kawei ka pyrthei mariang, kawei ka ïing ka sem, bad kawei ka lawei ïa kaba la pynshai bad la pynkut da u Myntri rangbahduh ka ri India.

Dei namar kane, ba  sa seng  ïa ka G20 Submit ban peit bad khmih ha ka ban ïa-biang lang baroh. Ban bit ban biang lang baroh, ki la shim ïa ka jingbahkhlieh ban long ki nongmihkhmat ïa kumba 60 percent ka jingbun paid ka pyrthei, 75 percent ka khayi ka pateng, bad kumba 85 percent ka ka Gross domestic Product lane ka GDP growth ha kylleng ki ri ka prthei. Ka G20 ka ka long ruh kum shibynta ka jinghikai ïa ki ri ha satlak ka pyrthei ba man ka ri dei ban pynmih la ki jong ki tiar khayi pateng bad ban ym shaniah than tang ha kiwei pat ki ri bad da kumne kein kan sa don ka roi ka par ha ka ioh ka kot ka ri ha kylleng ka pyrthei. Da ka jingdon ka G20, ka long kata ka ban ïa pynïaryngkatlang bad pynialong kawei ïa baroh ha kylleng ki ri ka pyrthei.