Ka dustur kam shah ïa ki kynthei ban shong Dorbar, ka aiñ kam khang

Kane ka dei ka nuksa ban pyni ba ka dustur bad ka aiñ kim ïadei dur satia watla ka dustur ruh ka dei ka aiñ.

Na ka por sha ka por, ka la don ka jingïakren, jingïathir bad jingdawa ban ailad lem ïa ki kynthei ba kin don bynta ha ki kam jong ki Dorbar Shnong. Ki la don ki kynhun kiba la ju leit ïakynduh ïa ki heh ka Khasi Hills Autonomous District Council (KHADC) ha ki snem kiba la leit noh halor kane ka bynta. Ka dustur u Khasi pat kam shah satia ïa ki kynthei ba kin shong Dorbar. Hynrei ha kawei pat ka liang, ka aiñ kam khang ïa ki kynthei ban ïakhun ilekshon ban ïoh long kum ki dkhot jong ki Dorbar, kita, ki ïingdorbar Thawaiñ kum ka Lok Sabha, Rajya Sabha, Legislative Assembly, Legislative Council bad ki Autonomous District Council, bad ban shim ïa ka bynta kum kita ki nongthaw aiñ. Ha Meghalaya, ngi don lai ngut ki kynthei kiba long kum ki dkhot ka ïingdorbar Thawaiñ ka jylla, bad lai ngut kum ki dkhot ha ki ïingdorbar Thawaiñ jong ki Autonomous District Council. Kane ka dei ka nuksa ban pyni ba ka dustur bad ka aiñ kim ïadei dur satia watla ka dustur ruh ka dei ka aiñ. Ka jingkylli kaba mih ka long hato la donkam ban pynkylla ïa kane ka dustur katkum ka jingïaid jong ka por?

Kane ka mat bym shah ïa ki kynthei ban shong Dorbar ka mih biang hadien ba ka Parliament (Lok Sabha bad Rajya Sabha) jong ka Ri India ka la mynjur ïa ka aiñ ban ai bhah 33% ïa ki kynthei ha Lok Sabha bad ha ki ïingdorbar Thawaiñ ki jylla. Kane ka aiñ rew ka donkam sa tang ka jingsoi na ka President jong ka Ri hashwa ba kan long aiñ pura. Tangba lehse kan kham shimpor ban pyntreikam ïa ka haba pule ïa ki kyndon jong ka. Hashwa jong kane, ka la don ka bhah ba la pyntreikam naduh mynshuwa kaba 33% na ka bynta ki kynthei ha ki Panchayati Raj. Hangne ngim don satia ïa ki Panchayati Raj namar ngi la don da ki Dorbar Shnong.

Haba ka Ri India ka la ïaid shakhmat ban ai bhah haduh 33% ïa ki kynthei ha Lok Sabha bad ha ki ïingdorbar Thawaiñ ki jylla, hato la donkam ban ïa peit bniah noh ïa katei ka dustur kaba khang ïa ki kynthei ban shong Dorbar? Lehse yn dang donkam ban ïathir kham bniah halor kane ka mat watla sa tang katto katne snem, 20 na ki 60 ngut ki MLA ka jylla kin hap dei beit da ki kynthei, bad lehse ha kata ka por, ngin sa ïoh ruh da ka ‘riew kynthei ka ban long kum ka Myntri Rangbah ka jylla bad kan dei ka sien banyngkong eh. Kiwei ki jylla ki la kham slem ïa ki ‘riew kynthei ban shong ha kane ka shuki kaba donbor bad kaba bun ki jingkitkhlieh.

Kum ka jingai jingmut, ki Dorbar Shnong ha la ki jong ki jylli ki lah ban sdang noh da ka jingïathir halor kane ka mat. Kin don ki ban sngewïahap jingmut ban ailad lem ïa ki kynthei ban ïadon bynta ha ki Dorbar Shnong bad don ki ban pyrshah namar kim kwah ban pynthut ïa ka dustur. Tangba ka dei ban don pat ka jingïakren kaba janai. Na ka liang ka KHADC ruh ka lah ban shim ïa ka sienjam ban sdang ïa ki jingïakren kylluid jingmut bad ban shim ïa kaba bha tam na kita ki jingïathir. Ki don ki dustur kiba lah ban kylla katkum ka jingdawa bad jingïaid jong ka por, bad don pat ki ban hap ban neh beit kumba ki long naduh hyndai hynthai. Kum ka nuksa, ka dustur u Khasi ka long ban shim ïa ka jait ka kynja na ka kmie bad ym na u kpa. Hynrei ki don pat kiba la pynkylla ïa kane da kaba pynlong ïa ki khun ba kin shim jait na u kpa. Haba kumta, katei ka dustur kaba khang ïa ki kynthei ban shong Dorbar ka hap ha ka bynta kaba kumno – kaba lah ne ka bym lah ban pynkylla? Hap ban ïa pynlut por ban ïatai ïa kiba kum kine ki mat.