Haba la ïalam u thyrnia, u ksai u bud beit

Katei ka khubor jong ka jingshah kem jong ki briew kiba dawa pisa ka dei ban long kum ka jingkyrsiew thiah ïa ngi lang baroh.

Ha kine ki khyndiat sngi, ki pulit ka East Khasi Hills ki la pyntip ba ki la ïoh kem ïa ki katto-katne ngut ki briew katba ki dang sam ïa ki shithi dawa pisa sha kawei na ki dukan kaba don ha Khyndailad. Ka jingïoh kem ïa kine ki briew, ka la pynpaw pyrthei ruh ïa ka kyrteng jong ki hynriew tylli ki seng ki bym pat ju bna satia hapoh ka jylla, ïa kaba la pyndonkam da kine ki briew ban dawa pisa. Kine ki seng dawa pisa ki dei kiba la tip kyrteng kum ka Hynñiewtrep People Defence Alliance (HPDA), United Khasi Movement (UKM), Federation of Khasi United People (FKUP), Confederation of Meghalaya People (CMP), Khun Hynñiewtrep Youth Council (KHYC), Hynñiewtrep Youth Region (HYR), bad Ki Khlur U Hynñiewtrep (KKUH). Sngewthamula ruh katta ba ha ka kyrteng ki Khasi, Hynñiewtrep, ki mih ki briew kiba shim kabu tang ba kin ïohnong ïalade shimet bad ym na ka bynta ka jingmyntoi jongno-jongno.

Kiei ki daw ba mih kum kine ki jait kam bad mano ba ai jingmut ïa kiwei? Ki daw ki lah ban bun hynrei tang katto-katne tylli kiba ngi lah ban sngewthuh nalade ka long ka jingbym kwah ban trei shitom, jingshim kabu, jingkwah ban kiew spah kloi khlem da pynjaw ka umsyep nalade, jingthrang ban im ïa ka jingim kum kiwei ki heh spah, jingkwah ban im ïa ka jingim basuk, bad kumta ter-ter. Mano kiba ai mynsiem ïa kiwei ban leh ïa kine ki jait kam? Ngim lah ban len ba ki paidbah ki tip, ïohi bad ïohsngew ba ki don ki kynhun kiba im sngi ha kine ki kam dawa pisa jubor khamtam na ki bar jylla kiba dei ki heh saipan lane kiba ïadon bynta ha ki kam khaïi-pateng. Kane ka long ka jingshisha kaba la ïaid la da ki phew snem mynta ha kane ka jylla jong ngi. Ki paidbah ki ïohi ba kita kiba ju mlien ha kine ki kam ki ïoh ban thied ki kali rem, phong da ki jaiñ phong ba remdor, ïoh ban shna ïing bun mala, bad kim don jingpyrwa eiei ha ka jingim watla nalade hi, kim don eiei wat tang khyndiat ruh. Kane hi keiñ kaba pyni kwah sa ïa kiwei ban leh kumjuh. Haba la ïalam u thyrnia, u ksai u bud beit.

Ha kane ka thaiñ Shatei Lam Mihngi, ngi ju ïohsngew bha ïa kata ka jingdonkam ban siew ‘khajna’ ym tang sha ka sorkar, hynrei wat sha ki kynhun bapher-bapher. Naduh u sohmynken haduh ki jaiñ phong, ki nongkhaïi ki hap ban siew khajna sha kita ki kynhun. Namarkata, ngim dei ban sngewphylla ba kiew dor ki mar ki mata. Lada dei ba hap siew beit thik tang sha ka pla sorkar, kaba dei ka pisa paidbah, ngim rat da mad than ïa ka jingkiew dor ki mar ki mata bapher-bapher. Tangba ngin leh kumno haba don ki sorkar nalor ka sorkar. Ki jingdawa kiba bun bad kiba ïap pat ki dei ki ’riew paidbah ki bym bna ïa kaei-kaei. Hynrei ngi ïohi pat ba ka sorkar kam leh eiei ban teh lakam ïa kine ki kynhun. Don kiba pynpaw ba lehse ka don ka jingïatreilang hapdeng ka sorkar bad kita ki nongdawa ki bym ju dap da ïoh sa katno-katno ruh. U don u pud ïa kiei-kiei baroh. Hynrei kaba sngewsih pat ka long ba ki paidbah kim ju nud ban ang ïa ka shyntur wat lada ki ïohi pylleiñ-pylleiñ ïa kine ki kam be-aiñ kiba ktah ïa ki hi. Na kine ki kam dawa pisa, ka mih ka jingkiew dor ki mar ki mata bad ngi tip ba ki paidbah ki sngewthuh namar kim dei ki bym don ka pyrkhat ka pyrdaiñ kaba biang ban sngewthuh.

Katei ka khubor jong ka jingshah kem jong ki briew kiba dawa pisa ka dei ban long kum ka jingkyrsiew thiah ïa ngi lang baroh. Naduh ki ïing ki sem haduh ki shnong ki thaw, dei ban ïa peitngor. Ngim kwah shuh ban ïakren ïa ka bynta jong ka sorkar namar ngi tip ba sorkar ka ai mynsiem ïa kiba kum kine ki jait briew. Ngi ïohi shai ruh ba ki briew, ym baroh, kiba bat ïa ki kam kiba heh ha ka sorkar ki kwah ban im ïa ka jingim kaba ki lah ban kamai spah. Ki don ki ïing paki dulan kiba bun, khyndew ka shyiap ha man ki distrik, kali da ki hali, ki khun ki pule shabar ri bad kumta ter-ter. Don ruh kiba ka rukom im jong ki kam ïahap satia bad ka jingïoh kamai jong ki. Hynrei kita ki bor sorkar kiba dei ban kawut ïa kiba kum kine, kim leh eiei. Ngi don kata ka Central Vigilance Commission, Central Bureau of Investigation, Enforcement Directorate, Anti-Corruption Bureau, bad kiwei-kiwei tangba kim leh eiei pyrshah ïa kito kiba donkti ha ki kam bamsap ha kane ka jylla jong ngi. Namarkata, hangne ruh ka long kumjuh – haba la ïalam u thyrnia, u ksai u bud beit.

Ka la dei ka por ïa ki paidbah ba kin ïeng pyrshah ïa kine ki kam jaboh jabaiñ namar ki ktah ïa ki hi ha kaba khatduh. Lada ki paidbah kim ïaleh pyrshah, kin sa nang mad ïa ki jingeh kiba kham shyrkhei. Ka la dei ruh ka por ïa ki longïing longsem ba kin sneng kin kraw ïa ki khun ki kti ba kin ym mlien ban kwah suk ïa ka spah ka phew, hynrei ban ïa trei shitom da ka umsyep naduh ba sdang haduh ban da kut. Lada nang ban sneng ban kraw bad ban pyni da ki nuksa kiba bha, khlem pep kan don ka jingbha namar u ksai u bud beit ïa u thyrnia kat shaba u ïalam.