U Symbud Myntri Rangbah, u Bah Prestone Tynsong, ha ka 1 tarik Naiwieng, 2023, u la kren shai ba mano-mano kim dei ban long halor jong ka aiñ lada dei ki kynthei ne ki shynrang ne kino-kino ki seng ne ki kynhun ruh. Kaba la pynlong ïa u Symbud Myntri Rangbah ban kren kumtei ka dei hadien ka jingdon jong ki katto-katne ngut ki briew bad ki kynhun kiba la dawa pisa ha ka kyrteng jong ki seng bad kum ki riewshimet na ki trok kiba ïaid lyngba na ka surok Dam na ki dukan bad kumjuh na ki nongkhaïi. Ki pulit ka East Khasi Hills District ha ka miet jong ka 30 tarik Risaw, 2023 ki la kem ïa u Bah Bless Dkhar uba dei u President ka Hynñiewtrep National Youth Front (HNYF) East Khasi Hills District hadien ka jingkynnoh ba u la donkti ban dawa pisa T. 1,500 ban pyllait ïa ki trok na jingkieng Damsite ter ter shaduh Mawlai. Ym tang katta, ki pulit ka East Khasi Hills District ha ka 26 tarik bad ka 27 tarik Risaw, 2023 ki la ïoh ban kem ïa ki briew kiba donkti ban dawa pisa na ki dukan bad ki nongkhaïi ha ka kyrteng jong ki seng ki bym ju bna satia mynno-mynno ruh.
Ngi sngewtynnad ban ïohsngew ba u Symbud Myntri Rangbah u la ong ba mano-mano kim dei ban tam pud da kaba leh ïa kino-kino ki jait kam kiba long be-aiñ bad kiba pynkheiñ ïa ka aiñ. U Bah Prestone u la ong ba haba ka sorkar ka kem ïano-ïano ruh, ka kem beit ïa ki runar la ki dei na kano-kano ka seng ne ym dei na ka seng ruh hynrei haba ka sorkar ka kem, ka kem beit ïa ki runar kiba leh ïa ki kam kiba long be-aiñ. Nalorkata, u la ong ba ka tnat pulit kan pynthikna ba kan ym don shuh kaba kum kane ka jingkhrong pisa be-aiñ. Haduh katno yn lah ban teh lakam kumta kumba kren u Bah Prestone? Yn leh kumno ïa kita ki “High-Level” kiba la mih naduh ba wan kane ka sorkar ha u snem 2018? Na ka liang ka ïingbishar ka jylla (Meghalaya High Court) na ka por sha ka por ka la thalaiñ ïa ka sorkar jylla halor ka jingailad ïa ki briew ba kin tih, kit bad pyndonkam katba mon ïa u dewïong na kylleng ka jylla khlem jingsalia bad khlem jingtieng. Ka la dep kdew ruh ba lehse kita kiba leh ïa kine ki kam be-aiñ ki donkti lang bad ki briew jong ka sorkar. Ka ïingbishar ka la poi haduh u pud ban pynpaw ba kam don jingshaniah than ha ki pulit ka jylla ban teh lakam ïa ki kam be-aiñ bad u dewïong, bad ka la kwah da ki pulit ka Sorkar Pdeng ban wan pahara ïa ki surokbah khnang ban ïoh bat ïa ki trok kiba kit dewïong be-aiñ.
Ka jingleh jong ka sorkar jylla ban pynpra ïa ki shlem thang dewïong lane ki Coke Factory ha East Jaiñtia Hills bad West Khasi Hills ka pyni ba ka sorkar ruh ka don jingtip ïa kita ki nongleh ïa ki kam be-aiñ. Hynrei ngim dei ruh ban klet ba kane ka jingleit pynpra ka long hadien ba ka sorkar ka la shah kawang ha ban da biang ha ka ïingbishar. Ngim tip shuh kaei ka ban jia ïa kane ka jylla lada ym don sa ka ïingbishar ka ban kdew ïa ki jingduna bad jingleh be-aiñ jong ki briew ki bym salia shuh ïa ka raiñ ka rem bad ïa ka aiñ. Ha kawei ka liang, ngi ïaroh ïa ka sorkar bad ki pulit kiba la shlan shisha ban kem ïa ki briew kiba lute im-im peit-peit na ka bynta ka jingmyntoi shimet. Ki dei ban bteng ïa kane ka kam khnang ba ngin lait na ka jingkiew dor be-aiñ bad khlemraiñ jong ki mar ki mata bad khamtam ki marbam mardih. Hynrei, ha kawei pat ka liang, ngi kwah ban tip aïu ka sorkar kan leh pyrshah ïa ki dkhot kiba don ha ka lympung “High-Level” kiba ym don satia kiba nud ban saham?
Ka long kaba suk ban kem ïa ki rit ki ria hangne-hangtai ban pyni ba ka sorkar ka treikam bad ka bud ïa ki kyndon aiñ. Hynrei ngi tip shai ba yn ym don ba nud ban tih bad kit dewïong be-aiñ lada ym don kiba kyrkhu bad kyrshan nadien. Kawei ka trok kit dewïong be-aiñ kan ym nud ban ïaid sahuh ha surokbah lada ym don kiba ai jingkyrshan. Ngi tip ba haba kit be-aiñ ka sorkar kan ym ïoh khajna wat tang shi naïa ruh. Kata ka khajna ka leit sha pla jongno-re-jongno kaba ka sorkar ruh ka tip shai kumba shai ka Sngi. Ha kajuh ka por, ngi tip ba kane ka sorkar kam nud satia ban kem ïa kita kiba kyrshan ïa ki nongleh be-aiñ namar kim dei satia ki rit ki ria kumba long kiwei pat. Ki dei kiba heh shaba palat haduh ba ka kti bajrong jong ka aiñ kam kot satia ban poi sha ki.
Ngim dei ban klet ïa ka jingkynthoh jong ki nongïalam ka BJP ha ka por ba ki la wan ïalap ilekshon ha u Rymphang 2023 ba ka Meghalaya ka wan nyngkong eh ha ka jingbamsap. Lada kam don ka jingshisha, kita ki nongïalam ka BJP kin ym da nud satia ban kren haduh katto-katto kaba la long shisha ka jinglehraiñ ïa ka jylla baroh kawei bad ïa ki nongshong shnong. Ngin ïa peit kai haduh katno kane ka sorkar u Conrad K Sangma ka nud ban thep ha along ïa ki “High-Level” kiba la kjit ha ban da biang ïa ka spah ka phew jong ka jylla da kaba leh ïa ki kam be-aiñ kiba bun rukom. Ka por kan sa batai ïa kiei-kiei baroh.
