Raphael Warjri
Wei ba la biang ka akor, kiwei kiwei ki bynta ha ka jingïadei parabriew ki long ryntih, kynjai, palei bad suk mynsiem pura, khlem artatien ne khohñioh ne syier mynsiem ne mutsniew ïano ïano ruh. Ki dor jong ka jingim briew ki dei kiba dawa ban sien syntiew, pyrto bad ñiewkor barabor. Hapdeng kita kiei kiei baroh ka janor briew ka don la ki buit ki sap ban pynwandur ïa kiei kiei kiba bha da ka kam buitpoh na ka bynta ban biang la ka met bad ban paw bha ha pyrthei, wat lada dei ban buhriew ïa ki jingthmu kiba sniew sha lyndet. Na kata ka daw ha ka imlang sahlang ki don bun ki jingmih jong kawei ka jinglong briew kaba long kyllum, hynrei ka buhrieh ïa kiwei pat ki jinglong shimet kiba lah ban ym ïahap ha ka imlang sahlang. Ka jingmih na kum kita ki jinglong ka dei ka arsap, kaba pynrieh ïa kiei kiei kiba sniew bad pynpaw pyrthei tang ïa kiba bha suda. Na kata ka daw ba ka akor ka biang lada ka long sngur mynsiem, hynrei lada ka akor ka long arsap bad ka rieh ha ka dohnud kaba atlukhi, ym lah ban wanrah ka jingbha ha ka imlang sahlang. Lada kdew ïa kane ka bynta ka long kaba lah ban ktah mationg ïa manla ki parabriew ha ka imlang sahlang namar ba ym don iwei ruh na ki parabriew ki ba long paka bad pura nadong shadong khlem don jingduna. Manla u briew ne ka briew ki don la ka jinglong ha la marwei kaba ki sngew bit sngew biang halade bad ka la ban ym bit ym biang pat ïa kiwei.
Kum kita ki jinglong kiba mih na ka jingsngew ka dohnud bad na ka jingpyrkhat ka janor ba la kyrsoi ka jingshemphang na ka jabieng ki kham kynrei ha ki seng ne ki synjuk jong ki kynhun briew ha ka imlang sahlang. Kita ki seng ne synjuk ki sei ïa ka saiñpyrkhat kaba ki mutdur ba kan tehsong ïa kata ka seng ne synjuk shitylli ha kawei ka jingmut ba kyllum kaba lah ban pdiang salonsar tang ha ki para dkhot jong kita ki seng ne synjuk. Kata ka saiñpyrkhat ka dei kaba don ka jingthmu babha na ka bynta ki paradkhot kiba snohkti lang ha kata ka juh ka rukom pyrkhat na ka bynta ka bha ka miat jong ka kynhun bad ka jingsuk jong ki longïing longsem bad jong ki riewshimet kiba long ki dkhot ha kata ka juh ka seng ne synjuk.Barabor kane ka saiñpyrkhat ka kdup tang ha ka jylli jong ki paidbynriew kiba dei na ka juh ka jaitbynriew lane na kajuh ka niam katkum ka jingbit jingbiang ha la ka kynhun. Ka jaitbynriew bad ka niam kiba dei ki kynhun bakhraw tam ha pyrthei kiba pynshong nong-rim ha ka saiñpyrkhat kaba ïadei dur tang hapoh ka jylli jong kata ka jaitbynriew bad jong kata ka niam. Ha kita ki kynhun jaitbynriew ne kynhun niam ki don ki kyndon aiñ kiba teh syngit bad teh lakam na ka bynta ban ryntih tang hala ka lyngwiar jong kata ka jaitbynriew bad jong kata ka niam. Kita ki kyndon aiñ teng teng ki long pyrkhing haduh katta katta ba ym bit da lei lei ruh ban khleh bad kiwei pat ki ba kyntait ban bud lang ha kajuh kata ka rukom kaba la hiar pateng.
Lait na ki kynhun jaitbynriew bad kynhun niam, kiwei pat ki kynhun bakhlaiñ bor ha pyrthei dei ki kynhun khaïi bad ki kynhun shakri paidbah kiba long salonsar, khlem buh pud na kano kano ka jaitbynriew ne na kano kano ka niam. Hynrei ka kynhun kaba pyntroiñ palat liam ïa ka imlang sahlang ne ïa ka longbriew manbriew dei ki kynhun bymman kiba lah ruh ban jreiñ ha ka shitrhem jaitbynriew ne ha ka shongshit niam ne wat ha ka kynhun khaïi ruh, hynrei ñiar eh ba ki kynhun bymman kin lah ban phrung ha ki kynhun shakri paidbah. Nalor kine ki kynhun kiba khaiñ bor ba la kdew ki don ruh ki kynhun kiba dei ia ka kam byrngia, kynhun tamasa, kynhun kilan met, kynhun pathai khubor, kynhun ka thoh ka tar, bad kumta ter ter katkum ka kyrdan bad jingkhraw ha ka imlang sahlang bad ha ka longbriew manbriew.
Khnang ban shai shynna ki paidbah nongpule, lehse donkam ban kham bniah bad kdew thik ïa kita ki kynhun katkum ka kyrdan ba ki don ha ka imlang sahlang ka longbriew manbriew. Haba kdew ïa ki kynhun jaitbynriew ka dei beit ïa ka thaiñ ka ba ki la im la shong neh bun pateng lyngba ki juk, bad ka ba bud ryngkhi hangta dei ka kynhun paidbynriew ha ka Ri laitluid. Ha ba khmih sha Ri sepngi byllai ki paidbynriew na ki thaiñ ki la synrop lang shitylli ban long tang kawei ka kynhun jaitbynriew, ha kaba khlem phiah shuh ha la ki thaiñ, lait noh ha ka Ri Amerika Bashathie. Ka jingsngew kyrpang ha la ki thaiñ kum ki jaitbynriew ba lah ban lap ha ki Ri sepngi ka dei ha ka Ri Bilat, ha kaba ki paidbynriew Welsh, ki paidbynriew Scot, ki paidbynriew Irish kim pdiang pura ba ki dei ki British ne English. Jar la katta ka Ri Bilat ka la leh donbor naduh ki spah snem ba mynnor ban kdup ïa ki Welsh, ki Scot bad English ha kata ka kynhun synrop ba la jer ka Great Britain, hynrei shibynta na ki Irish na ka thaiñ shatei jong ka Ri Ireland kiba hap ha ka jingsynshar jong ka Great Britain ne kata ka United Kingdom kim pdiang bad ïaineh ha la ka kynhun jaitbynriew Irish. Kumta ka Ri Ireland ba laitluid ka don la ka jong kaba ym don bynta eiei bad ka United Kingdom, lait tang kita ki paidbynriew Irish ba na ka thaiñ ba shatei. Kum kane ka rukom phiah ïa ki jaitbynriew ka don ha kiwei kiwei ki bynta jong ki Ri Sepngi bad ba la synrop jubor lyngba ki snem bad spahsnem na kino ma ki daw jong ka jingleh donbor ki paidbynriew ba bun paid bad khlaiñbor pyrshah ïa kiba rit bad tlot bor.
