U nongïalam ba ha khlieh duh ka Balang Katholik, u Pope Francis, u la ong: “Ka jingbamsap jong kiba donbor ka dei kaba siew da ki baduk” (The corruption of the powerful is paid by the poor), bad kane ka jingkren, haba ngi ïa puson bha, ka long kaba dei. Ka jingbamsap kam dei namar ka jingduk, hynrei ka jingduk ka kynrei namar ka jingbamsap. Shu kheiñ lada ka skhim jong ki baduk ka dei T. 100, hynrei ynda ka la poi sha ka pla jong uta u nongïoh bynta, u ïoh sa tang T. 20, shaei ka jah kata ka T. 80? Bunsien ka jingjah rngai ka dei namar ka jingdon ki nongbamsap bamngem kiba nud ban knieh ïa ka hok jong ki baduk tang ban myntoi ïalade. Kane ka pisa ka ju leit sha ki ‘riew saiñpyrthei ne ki bahaïing hasem jong ki lane ki babu sorkar. Kane kam dei kaba shu kren ha suiñ, hynrei ïa kaba la pynshisha na ka por sha ka por da ki kynhun tohkit kum ka Central Bureau of Investigation, Enforcement Directorate bad kiwei-kiwei na ka jingleit khynra ka jong ki ïa ki ïing ki sem jong ki ’riew saiñpyrthei bad ki babu sorkar ha kaba ki ju ïoh kurup da ki phew ne hajar klur tyngka.
Namarkata, ka bamsap bamngem ka dei ka nongshun bakhraw tam ha kano-kano ka jaitbynriew, jylla lane ka Ri. Ki nongshim kabu kiba kwah ban bamsap ki wad ïa ki lad bapher-bapher kumno ban khlong ïa ka dud bad ka ngap: naduh ki skhim jong ki baduk, jingshna surok khlem da bud ïa ki kyndon, jingpynpoi umbam umdih kaba don tang ka kor khlem ka um, jingbymsiew khajna sha ka sorkar hynrei da kaba siew sha kiwei pat ki kynhun, jingleh mutlop halor ki jingeh ba ïakynduh da ki paidkar, jingai kam ai jam tang ïa la ki jong ki bahaïing hasem ne ki paralok khlem da peit pat ïa kiwei wat lada ki kham biang ka kyrdan/jingpule, jingpynduh kam pynduh jam ïa kiwei ban ïoh thep kam pat ïa ki bahaïing hasem jong kiba donbor, jingpynkheiñ ïa ki aiñ ki kanun tang na ka daw ba don jingïadei bad kita ki heh ki haiñ, jingpynkynriah kam ïa ki babu sorkar ki bym treh ban kohnguh ïa kaei kaba bthah da ki ’riew saiñpyrthei, bad kiwei-kiwei pat ki kam be-aiñ ba bun rukom. Ngi lah ban ïa puson hi halor kine ki mat ba la kdew bad ban ai shuh sa da kiwei pat ki nuksa khnang ban kham ïa shai ha ka pyrkhat ka pyrdaiñ bad ka jingsngewthuh.
Ka jingong ba ka jingbamsap ka wanrah ïa ka jingduk ka long kaba dei na ka daw ba ha ka por ilekshon, ki don bun ki nongïakhun kiba shu bet beit da ka pisa ban ïoh ïa ka ‘vote’ jong ki paidbah. Namar ka jingbun palat ki duk ki suk, ka pisa ruh ka ïaid ïew bha ha ka por ilekshon bad namarkata, sa jop suk kita ki heh spah ha kiba bun ki jaka watla ym dei ha man ki jaka. Hynrei ynda la dep ka ilekshon, kita ki heh spah ki la klet noh ïa la ka jong ka kamram namar ki sngew ba ki la dep ban thied ïa ka jingjop. Ha kata ka por ruh, ki paidbah ki mad jingeh namar ym don shuh kiba peit lane sngap ïa ki. Ban khyllie pat ïa ka spah kaba la dep ban pynlut, kiba la jop kin hap ban thaw ïa kiba bun tylli ki lad bad hangta sa mih ka bamsap ka bamngem. Lada ka jingpynlut ban jop ilekshon ka long T. 50 klur, ka jingkhyllie ka lah ban long da ki spah shah namar yn ym don ba kwah ban shu hun tang ha ka jingïoh ïa ka bai trai, hynrei kwah ruh sa ïa ka sut. Ka jinglalot bad ka jingrhah kam don jingkut lano-lano, bad namarkata, ki baduk ki nang duk, katba kiba ïoh khur, ki nang ïoh kjit katba ki mon.
Ka jingduk ka khanglad ïa ki paidbah ba kin jied ïa ki briew kiba don shisha ïa ka sap bad ka jingstad bad ka mynsiem ban shakri ïa kiwei. Wat haba don ki nongïakhun kiba tbit ban ïalam, hynrei namar ka jingduk, ki paidbah ki hap ban ïa beh ïa ka pisa. Namar ba ki la shim ïa ka pisa, ka rung noh sa ka jingsngew biej ban kyntait ban ai ‘vote’ ïa uta uba la ai pisa. Na kawei ka jingeh sa sha kawei pat bad kam don jingkut. Namarkata, ngim dei ban ngeit than ïa ki ’riew saiñpyrthei haba ki ong ba ki kwah ban rat dyngkhong ïa ka jingduk. Kiba ïakhun ilekshon da ka pisa kin ym kwah da lei-lei ruh ba ka jingduk kan duh kan dam namar lada ka long shisha kumta, ki lah ban ym jop ilekshon shuh lano-lano ruh na ka daw ba ki paidbah kin ym donkam pisa nangno-nangno ruh ban jied ïa kita ki MLA, MDC lane MP.
Ban pynklet shipor ïa ka khia ka shon ba ki paidbah paidkar ki mad, ki nongïalam jong ki sorkar ki ju pynmih pat da ki kam kiba laiphew jait laiphew skit ban pynsngewbha kai ïa kiba bun. Ki paidbah paidkar ki leit sha kita ki tamasa ban kmen bad sngewbha ha ki rukom bapher-bapher. Ha kato ka khyllipmat, ki klet lut ïa ki jingeh ba ki mad, bad ki ailad ïalade ban shah phyrngop ha ki kam sngewbha. Ynda la peit mat pat nangto, sa wan ban biang ka jingmut kaba khia. Hynrei ki mih biang sa da kiwei pat ki kam leh shongshit leh sngewbha, bad kumta shi kumta, ka tyllun ka shalyntem tad haduh ban da wan sa kawei pat ka ilekshon bad hangta, ka jingbet da ka pisa ban thied ‘vote’ ka ïaid biang, bad ki paidbah ruh kin ïa mareh biang sha kita ki nongbet pisa, bad ka jingkylla na ka bynta ka jingbha kan shu kut tang kum ka jingpyrta marwei ha ri khlaw.
