Hato dei tang ki ‘High-Level’ kiba don jaka?

Ngi ïohi ba ha kane ka sorkar ba mynta, ka jingsynshar ka ïaid kumta, bad ka long ka jingma ïa ki nongshong shnong.

Kawei na ki kyntien kaba la paw bha naduh ba wan shimti ka sorkar Meghalaya Democratic Alliance (MDA) ka dei kata ka ‘High-Level’. Ki paidbah ha ka jylla ki ju ïakren bha ïa kane. Kaei kata ka ‘High-Level’? Kane ka mut ki briew kiba don ha ki kyrdan bahalor lane kiba don ïa ka iktiar ba khlaiñ ban ïa kiwei. Ha Meghalaya, ngi ïohsngew ïa kane ka kyntien ba la pyndonkam ha ka kam khaïi dewïong, jingkhaïi masi be-aiñ sha Bangladesh haduh ba ha jylla la jynjar ban ïoh masi, bad kiwei pat ki kam be-aiñ kiba bun rukom kiba u luk u lak um lah ban leh, hynrei tang kiba donbor bad ki briew jong ki. Ki bym don jingïadei lane ki bym lah ban pynïadei bad ki ‘High-Level’ kim don jaka satia.

Kata ka synshar paidbah ha Meghalaya ka la shu long kamkai namar la synshar tang da ki katto katne ngut na ka bynta ka jingmyntoi shimet jong ki katto katne ngut. Kam dei shuh imat kata ka ‘Democracy’. Imat ka la ïaid sha ka jinglong ‘Oligarchy’ – ka jingsynshar kaba tang da ki katto katne ngut. Ngim kyndit lada don ki MLA sha ka liang sorkar ne ki Myntri ki bym don jingtip than halor ka jingtreikam ka sorkar. Ngim lah ban beiñ ïa ki ruh namar ïa ki la shu ieh sharud. Ym dei tang ki MLA ne ki Myntri, hynrei wat kiba bun na ki babu sorkar kiba bat ïa ki kyrdan IAS, IPS, MCS, MPS kim da don jingtip than aïu ka sorkar ka trei lane ka thmu ban trei. Ngi ïohi ba ha kane ka sorkar ba mynta, ka jingsynshar ka ïaid kumta, bad ka long ka jingma ïa ki nongshong shnong.

Ka don ka jingkynnoh na kiba bun ba lang ba ïa kane ka sorkar ba mynta la pynïaid tang da ki katto katne ngut ki IAS kiba la ïoh ïa ka jingshaniah ka bapura na ki katto katne ngut ki ‘riew saiñpyrthei kiba don ha ka sorkar. Katno ka long ka jingshisha, ngim tip, hynrei lada ka dei kaba shisha, ka la long lehnohei ïa ki paidbah ba ngi la jied ïa kita ki nongsynshar namar ïa ka kam ka jam la pynïaid lut tang da ki katto katne ngut ki babu sorkar. Kiba don jingïadei bad kita ki babu sorkar, ki ïoh jingmyntoi shibun bah, ki jingkynnoh ki kdew. Ki bym don jingïadei eiei, ki duh lad wat lada ki dei ki briew kiba tbit, shemphang bad kiba lah ban pynïaid ïa ka synshar ka khadar shakhmat.

Ka aiñ kam treikam na ka bynta ki ‘High-Level’. Lada don sa ki bniat kiba nep katno-katno ruh, hynrei hakhmat ki ‘High-Level’, baroh ki aiñ ki jah lut bad ki pynlong aiñ ïa ki kam be-aiñ. Hooid, ngim ong ba ha ki snem ba mynshwa ki kam bamsap bamngem kim don. Ki la don. Hynrei kaei kaba ïapher ka long ba ha kane ka juk ba mynta, ka bamsap bamngem, ka jingbamklop ïa ka hok ki paidbah, ka la long shaba palat haduh ba la i lehraiñ sa ban sngap bad ban tip. Ngim ju poi pyrkhat ba ka Meghalaya kan poi haduh katne ka kyrdan ba ka jingsynshar kan dei beit tang da ki katto katne na ka bynta ka jingmyntoi shimet jong ki katto katne.

Sangsot ïa ki paidbah kiba la leit ïeng laiñ ban jied ïa ki MLA kiba mynta ki don sha ka liang sorkar bad kiba la thrang ban ïohi ïa ka jingkylla. Ka jingkylla ka don, kumba ki la thrang, hynrei kaba pynlynga, pynpisa, pynmih ki kynrum ki kynram, bad kaba ïuhroit ïa ka hok jong baroh lait noh sa tang jong ki ‘High-Level’. Ngi ong ïa kane ka jylla kum ka jylla kaba la kyrkhu da ki blei. Hangne, ngi kwah ban kyrtiang dien khyndiat sha ka 2 tarik u Kyllalyngkot, 1948 ïa ka jingkren jong u Symbud Myntri Rangbahduh ka Ri India ha kato ka por, u Sardar Vallabhbhai Patel, haba u la ïakynduh ïa ki nongshong shnong ha Shillong. Ki kyntien kiba u la kren ha ka ktien nongwei ki long kumne: “Yours is a land for gods to live in. Its air, its natural scenery, its pure atmosphere, its sweet water, would attract even gods if your hearts were pure” – (Ka Ri jong phi ka dei kaba wat ki blei kin shong kin sah. Ka lyer, ka jingitynnad, ka jingkhuid, ka jingbang ka umdih, kin khring wat ïa ki blei lada ki mynsiem jong phi ki khuid.) Kine ki kyntien, u Sardar Patel u la kren kumba 24 snem shwa ban kha ïa ka jylla Meghalaya. Mynta lehse ka dei ka por ban ïa puson biang halor kine ki kyntien. Lehse une u rangbah u la ïohi lypa ïa kiei kiei ki ban sa jia long ha kane ka jylla jong ngi. Ka jingbymkhuid ha ka synshar ka khadar ka wanrah ïa kine ki jingeh kiba mynta. Bad kita ki jingeh ki la nang bun namar la synshar tang da ki ‘High-Level’ na ka bynta ki ‘High-Level’ bad ym na ka bynta ka bha ka miat jong baroh.

Ki ‘High-Level’ ki dei ban kynmaw ba ïa kane ka jylla ngi la shu shim wai na ki pateng ki ban dang wan. Ka jingïakwah bam lut, leh kput, jingkhwan myntoi shimet, bad ka jingsynshar thurmur kan long ka jingtim ïa ka pateng kaba mynta. Katne ngi la ïoh ïa ka jylla kaba itynnad, kaba don ïa ki marpoh khyndew kiba bun rukom, kaba don ïa ki jaka kiba khring ïa ki paidbah byllien, kaba don ïa ki akhia, kaba don ïa ka bor ba kan kiew irat nadong shadong. Hynrei wan kita ki ‘High-Level’ bad thiaw syndon ki pynjot lut khlem pyrkhat shuh ïa kaei ka ban jia hadien habud. Ka mynsiem ka pang haba ïohi ïa ka jingshah leh kput jong ka jylla. Ki ummat ki jaw haba sakhi ïa ka jingsynshar kaba khlem jingkitkhlieh bad jingïatiplem. Ngim tip shano ngin poi, bad lano kane ka miet badum kan shai.