D.H Kharkongor
Ka 18th Interim Report ka jong u BP Katakey ka kdew shai ba u dewiong uba la dep ban sei lypa shabarna ki par dewiong, ïa uba la lum jingkheiñ bad buh jingkheiñ, kat kum ka jingsorjamin kaba bniah, u don beit thik tang 19 Lakhs Metric Ton bad ym haduh 32 Lakhs Metric Ton kumba la kam da kane ka Sorkar MDA -2. Ka dei kane ka jingkam jong ka Sorkar kaba pynsuba jur ba uta u dewiong uba haduh 13Lakhs Metric Ton u lah shu jahrngai noh kumto. Ha kaba ïa dei bad uta u dewiong uba haduh 13 lakh Metric Ton, ïa uba la suba jur ba u lah shuh jahrngai noh kumto, kane ka Sorkar MDA -2 ka pynksan ba u khlem jahrngai hynrei ba u dei u shi bynta jong kata ka 32 Metric Ton, uba kat kum ka jingïai kam ka jong ka hi. Ka jingkam kaba kam lah pat de ban pynshisha hangno u don uta u dewiong uba haduh 13 Lakhs Metric Ton.
Hana kam dei ka jingjahrngai noh hynrei ka dei ka jingbakla shim jingkheiñ,ha ka por ba u BP Katakey u sorjamin ïa ka jingdon ka jong u dewiong, kaba lam pat sha ka jingbakla ha ka jingbuh jingkheiñ ïa ka jingdon kaba shisha ka jong u dewiong. Wat lada kumta pynban ym lap ym shem pat de hangno uta u dewiong, uba kut kum ka jingkheiñ jong kane ka Sorkar, uba haduh 13 Lakhs Metric Ton u don. Halor katei ka jubab jong kane ka Sorkar ba ka long leh nohei ba ngin ïa khmih lynti ïa kaba kantohkit bniah mano kita kiba pynjahrngai noh ïa uta u dewiong uba haduh 13 lakhs Metric Ton, da kumno ki pynjahrngai ïa u bad ruh shano u jahrngai. Ka jubab kaba ïaipynksan ïa kaei kaba ka ïailen, kata, ba ha kane ka jylla Meghalya ka jong ngi, tad haduh kine ki sngi kiba mynta, kam don kano kano ruh ka jingïaitih be-aiñ, ka jingïailumthup be-ain bad ka jingïaikhaïi be-aiñ ïa u dewiong.
Ka jingtih, ka jinglumthup, ka jingkit bad ka jingkhaii be-aiñ ïa u dewiong kan dang ïaibteng, ha baroh kawei ka jylla Meghalaya ka jong ngi bad ruh da baroh kiba don ka jingïadei kaba jan tam eh bad kane ka Sorkar MDA, ba la lamkhmat biang ruh sa shisien da kane hi ka NPP. Ngim dei ban dang sngewphylla ïa kata wei ba kane hi ka NPP, kaba lamkhmat biang kumne sa shisien ïa kane hi ka Sorkar MDA, ka lah dep ban kren shai, naduh nyngkong ka sngi, ba kan plie lad plie lynti biang sa shisien ïa kane ka kam tang hapoh ki hynriew bnai ba ngin jied bad pynkupbor ïa ka. Ka deihalor jong kane ka nongrim ba ka sa wan shisha kumto ha ka bor, myn ha u 2018, bad ba ka hap ban leh shisha kumta kumba ka la kular. Ka dei halor kata ka juh ka nongrim ba ka sa wan biang ruh kumne mynta u 2023 ha ka bor synshar. Kan dang ïaisei ki daw ki dong ba kam long ka kam kaba suk ïa ka, katba kan khang shisyndon ïa ka jingkhaïi be-aiñ ïa u dewiong, kata naduh ïa ka jingtih be-aiñ, ka jinglum thup be-aiñ tad haduh ïa ka jingkit be-aiñ ïa u. Kan dang ïai kyntiat ban rah la ka kti pyrshah ïa ka kam tih be-aiñ bad khaïi be-aiñ ïa u dewiong. Kan dang ïai phai syndon hi ruh wak da la ka lyng-kdong ïa ka kam khaïi be-aiñ ïa u dewiong. Ngim dei ban dang sngewphylla ïa kane kaei kaei wei ba kane ka Sorkar MDA ka da dei shisha ka Sorkar ka jong kita ki ‘Coal & Limestone Barons’, kata, nalor ki kato ki katne ki ‘Business Tycoons’. Kane kam dei ka Sorkar ka jong u paid knup paid trap. Ka kam kaba la eh shisha ban korbar wat da kine kiba ngi la jied kyrpang ba kin korbar.
Ngin ïa phai biang ruh sa sha kita ki ‘illegal toll gates’ ne ki khyrdop khrong khajna be-aiñ, kiba pher ba pher bad kiba kat kum kata ka jinglap ka jingshem jong ka Meghalaya Commercial Truck Owners’ and Drivers’ Association (MCTO& DA). Kiba don baroh kumba 30 tylli, kat haduh ba ki da ktah jur ïaka kamai ka kajih ka jong ki trai ‘truck’. Kiba wat hadien ba ki la dep ban siew ïa kat ka khajna ba la oh kyrpang da ki kyrdop khrongkhajna jong ka Khasi Hills Autonomous District Council (KHADC) pynban ki dang hap pat de ban siew khajna sa ha ki kyrdopkhrong khajna jong ka Hima Mylliem. Ki khyrdop khrong khajna kaba la ioh lad ban speh kum ki tit jong ka lyiur kat haduh ba wat ka KHADC hi ruh kam lah tip shuh katno na kita ki kyrdop khrong khajna ki da dei shisha ki jong ka.Ka long kaba sngewtynnad ban tip ba ka MCTO& DA ka lah rai skhem ba kan nym siew shuh ïa kata ka khajna sha ka KHADC, tad ynda ka KHADC kan pynthikna shwa ïa kata ka ‘working plan’ ka jong ka, kaba ïadei bad ki khyrdop khrong khajna ki jong ka.
Shwa ban ïa kut noh nga kubur ba ngi u paid knup paid trap ngin dang ïai mad ïa shibun bah ki jingeh, ha ka jingim ka jong ngi kaba man la ka sngi, wei ba ngi jied bad phah pynban da ki ‘shrewd businessmen’ sha kat ka ingdorbar thaw aiñ bad ym da ki nongsaiñ hima-sima. Ngin dang ïai mad ïa ki jingehwei ba ngi dang ïai shah ïalam beit thik tang ha la ki jong ki jingsngew (emotions) ki jong ngi. Ngi lah baklajurwei ba ngi dang ïaipynkub bor sa ïa ki Autonomous District Council (ADC) ba ki ruh kin synshar don borhalor jong ngi. Ngi dei ma ngi hi kiba kyntiew skong ïa ki ADC ba kin long pynban ka jingkit kaba khia ïa ngi. Te tad lano ngin shemphang ba ngi la kum ïa bsa ïa pjiah pynban wat ïa ki hati khrew ki bym lah bor ban pynmyntoi ei ei ruh em ïa ngi. Ha ka jingbym tip ngi la kum ngeit biej kat ban dang ïai shukor ruh dalade ïalade.
