Ai jaka lem ïa ki trai ri ban ïoh shna ïing

Yn leh kumno ïa kine pat ki bym don khyndew ha la ka jong ka jylla? Bad kane ruh ka dei tang ha ki thaiñ nongkyndong.

Sa tang katto katne por lehse kiba shong ba sah ha Them Ïew Mawlong kiba don 342 tylli ki longïing kin sa ïoh jaka shuh sa 1.4 akar ha ka khyndew kaba marjan bad ka shlem treikam jong ka Shillong Municipal Board (SMB). Kane ka la mih ha ka jingïakren ha ka High Level Committee (HLC) ha ka 7 tarik Nohprah, 2023, ha ka jingïadonlang ki dkhot ka Harijan Panchayat Committee bad Gurudwara Committee kiba mihkhmat ïa kiba shong ba sah ha Them Ïew Mawlong. Kane ka 1.4 akar ka long nalor ka 2.14 akar ka jaka kaba la don ha shlem treikam ka SMB, bad namarkata, ka jaka na ka bynta ki 342 tylli ki longïing ban pynkynriah na Them Ïew Mawlong kan long 3.54 akar lane 1,54,202.4 Square Feet. Ngi tharai kat kane ka jaka ka la biang palat na ka bynta kita ki 342 tylli ki longïing longsem bad ki bym dei hok ban ïoh jaka ha SMB, ki dei ban leit sah noh sha kiwei pat ki jaka lane ki jylla.

Haba phai pat sha kawei ka liang, ngin shem ba katkum ka khanasamari ba la tip kum ka Socio-Economic Caste Census 2011, ha ki thaiñ nongkyndong jong ka jylla Meghalaya, ki la don 4,85,913 tylli ki longïing katba ka jingdon jong ka jaka puta baroh ka long 55,54,849.42 hectare. Na kine ki 4,85,913 ki longïing, tang 1,16,723 tylli lane 24 per cent kiba don la ka jong ka jaka katba 3,69,190 ki longïing lane 74 per cent kim don jaka satia. Kane ka khanasamari ka la lap ruh ba ha baroh kawei ka Ri India ha ki thaiñ nongkyndong, ki don 7,83,78,173 ki longïing lane 44 per cent kiba don jaka katba 10,07,77,240 ki longïing lane 56 per cent kim don jaka satia. Kane ka dei ka jingkheiñ kaba la rim, bad lada leh ïa ka sorjamin mynta, lehse kin nang mih kham bun ki longïing longsem ki bym don jaka lane khyndew. Na ka 74 per cent ka lah ban kiew sha ka 80 ne 90 per cent. 

Yn leh kumno ïa kine pat ki bym don khyndew ha la ka jong ka jylla? Bad kane ruh ka dei tang ha ki thaiñ nongkyndong. Ngim len ba kiba bun na kiba sah ha sor Shillong ne kiwei pat ki jaka sor, ki dei kiba shu shong wai. Don kiba la dep ban thied jaka tangba kim pat lah ban tei ïing, bad don pat ki bym don eiei bad ki hap ban shu shong wai lynter. Ka sorkar ka dei ban thaw lad na ka bynta kine ruh. Ki don ki jaka jong ki Hima, Raid bad Shnong kiba ka sorkar ka lah ban ïakren na ka bynta ban ai jaka lem ïa kito ki longïing longsem ki bym don khyndew khnang ba kin ïoh ban thaw wat tang shi nongrim ïing. Lada ym ïoh jaka na ki Hima, Raid bad Shnong, ka sorkar ka dei ban pyrshang ban thied hi noh da ka jaka bad ban ailad ïa ki briew (ki bym don khyndew hangno-hangno ruh) ba kin shna ïing katkum ka jinglah jong ki lane ban ai da ki skhim shna ïing kumba long ka PMAY (Pradhan Mantri Awas Yojana).

Lada lah ban ïarap ïa kito ki longïing baduk bakyrduh ki bym don pisa ban thied khyndew na ka daw jong ka jingrem palat ha kaba tang ki bariewspah ki kot bor, kan long shisha ka jingkyrkhu bad kan pynduna ïa ka jingduk jingkyrduh. Katba ym pat lah ban ïoh ïa la ka jong ka ïing, ka shem jingeh ïa ki longïing longsem ban kynshew kyndiap na uwei u bnai sha uwei pat. Ngi sngewthuh ba ym lah ban pynïoh jaka ïa baroh, hynrei shim shwa ïa ki baduk na ki baduk tam bad donkam ban leh da ka sorjamin kaba thikna ban lap ïa kiba kum kita. Ngin ban biang hangne ba ka jingïapher hapdeng u baduk bad bariewspah ka la jngai shaba palat bad ym long shuh ban ïakren. Ka dei ka kamram jong ka sorkar ban pynduna ïa ka jingduk lyngba ki skhim bapher-bapher. Hangne ha Meghalaya, la i donkam da ka skhim ka bakyrpang bha ban pynïoh khyndew ïa ki baduk ba kin pynïeng ïa ka ïing ka sem jong ki.

Ka sorkar kam dei ban peit shiliang khmat. Ka dei ban leh bha ïa baroh. Ka jingdawa ban pynkynriah ïa kito kiba sah ha Them Ïew Mawlong ka dei kaba la slem bha bad suki-pa-suki ka lynti ban pynkynriah ïa ki ka la sdang ban wan dur. Ngi kyrmen ba kane kan urlong bad kan ym don shuh ka kynrum-kynram hadien habud kumba ngi la ïohi baroh shi katta. Ha kajuh ka por, ngi kyrmen ba ki jingpynbna ba la ai da katei ka High Level Committee mynta ka sngi kim dei satia tang ban pynthanda ïa ki paidbah kiba la ju kylli na ka por sha ka por lano yn pynkynriah bad pynkhuid ïa katei ka Them Ïew Mawlong. Watla katta ruh, ngin hap ban nang peitngor nangne shakhmat aïu ka sorkar bad ka Harijan Panchayat Committee kin leh ban pynurlong noh ïa ka jingpynkynriah ïa ki 342 tylli ki longïing bad ban weng noh ïa kiwei pat ki bym dei hok ban ïoh jaka ba la mang da ka sorkar.