Ka jingdon jong ka Dorbar Parliament kaba lai sien shi snem ka pynmih bun kiei-kiei hakhmat ki paidbah jong ka Ri. Teng teng ki jingtip kiba ngim ïoh na ka sorkar Meghalaya, ngi ïoh na ka Sorkar Pdeng lada don ki MP kiba buh jingkylli. Bad lyngba ki jubab ba ka Sorkar Pdeng ka ai, ngi ïoh ban lum shibun ki jingtip ki bakongsan bad kiba ngi lah ban ïasam lem sha ki para nongshong shnong lyngba ki lad pathai khubor. Ha kane ka kynti ba mynta jong ka Dorbar Tlang ka Parliament, ka la paw ba ka jingdon ki briew kiba 15 snem ka rta shaneng ha Meghalaya bad ki bym pat ïoh kam ïoh jam lane kata ka “Unemployment Rate (UR)” ka la kiew sha ka 6 per cent ha u snem 2022-23, bad kane ka kham tam ban ïa kaei kaba long ha ka Ri baroh kawei. Kane ka la paw ha ka jubab ba la ai ha Ïingdorbar Thawaiñ Rajya Sabha ha ka Sngi Palei da u Myntri Khynnah ka Sorkar Pdeng, u Rameshwar Teli, uba dei peit ïa ka tnat Labour & Employment.
Ha kane ka jubab, u Myntri u la pyni lang ïa kata ka jingbym ïoh kam ïoh jam ki nongshong shnong kiba la palat 15 snem ka rta naduh u snem 2018-19 haduh 2022-23. Ha Meghalaya, kane ka jingbym ïoh kam ïoh jam ka la long 2.7 per cent ha u snem 2018-19 bad 2019-20, 1.7 per cent ha u snem 2020-21, 2.6 per cent ha u snem 2021-22, bad na kane, ka la kiew syndon sha ka 6 per cent ha u snem 2022-23. U Myntri Khynnah u la ong ba ïa kine ki jingkheiñ jingdiah jong ka jingïoh bad jingbym ïoh kam la lum lyngba ka Periodic Labour Force Survey (PLFS) ba la leh da ka tnat Statistics & Programme Implementation (MoSPI) naduh u snem 2017-18. Ka sorjamin ba la leh ka long ha u Naitung haduh Jylliew jong u snem thymmai.
Katkum ki kaiphod ka PLFS, la pyni ba ha u snem 2018-19, ka jingdon ki bym ïoh kam ïoh jam napdeng kito kiba la 15 snem shaneng ha ka Ri baroh kawei ka long 5.8 per cent, 4.8 per cent ha u 2019-20, 4.2 per cent ha u 2020-21, 4.1 per cent ha u 2021-22, bad 3.2 per cent ha u snem 2022-23. U Myntri u la kdew ba na kine ki jingkheiñ jingdiah, la shem ba ka jingbym ïoh kam ïoh jam ka la nang hiar ha ka Ri. Ha kaba ïadei pat bad ka jingïoh kam ïoh jam lane ka ‘Worker Population Ratio (WPR)’, kaba pyni ïa ka jingdon kiba trei ha ki shlem sorkar bad shlem shimet, bad kiba 15 snem ka rta shaneng, u Myntri u la ong ba ha ki thaiñ nongkyndong, ha u snem 2022-23, ka long 59.4 per cent bad ha ki jaka sor ka long 47.7 per cent katba ha u snem 2021-22 ka long 55.6 per cent ha ki jaka nongkyndong bad 46.6 per cent ha ki jaka sor.
Kiba kum kine ki jingtip bakongsan, ngi donkam ban ïoh bad ban tip na ka por sha ka por khnang ba ngin sngewthuh haei ngi don kum ki nongshong shnong. Ka long shisha ka kam kaba khia ba haduh 6% ki don kita ki briew ba 15 snem ka rta shaneng kiba shong khlem kam khlem jam. Ka sorkar Meghalaya ka leh aïu halor kane? Imat la ïa sngewbang palat ïa ki tamasa ba kiba bun ki la klet ban ïa kynther ïa ka sorkar halor ka jingkyrduh ki kam ki jam. Ym dei tang ka Meghalaya Public Service Commission (MPSC) kaba lah ban pynbna ïa ki kam kiba lait, hynrei ki don palat 40 tylli ki tnat sorkar ha Meghalaya, bad kine ki ju lait kam na ka por sha ka por. Aïu la leh halor kita ki kam kiba lait, hynrei ki bym ju pynbna paidbah?
Dang shen, u Myntri Rangbah, Conrad K Sangma, u la pyntip ba ka sorkar ka la pynkylla ïa ka rukom treikam ka MPSC bad ïa ka rukom thungkam baroh da kaba thaw bun ki Recruitment Board khnang ba kan pynsted bad pynkloi ha kaba ïadei bad ka thungkam thungjam. Ha ka por ba la mih ka Health Recruitment Board, ka kam thung ïa ki doktor kaba la sahteng haduh 5 snem, la lah ban pyndep noh tang hapoh 3 bnai, la ong u Myntri Rangbah. Ka jingthmu hi, u la ong, ka long ban pynthikna ba ka rukom thungkam thungjam kan ïaid beit ïaid ryntih bad kumta khnang ban pynthikna ba ki jingthungkam kin ïaid beit, ka jingpynkha ïa ki Board bapher bapher kan ailad ban pyntreikam bad thungkam mar mar bad kaei kaba la leh mynta ka dei shi bynta jong ka jingpynkylla.
Lehse kane ka dei shi bynta jong ka jingpynthymmai ïa ka rukom thungkam thungjam ha jylla, hynrei kaba kham kongsan ka long ban pynmih bad ban thaw ïa kita ki kam ki jam khnang ba kham bun ki samla kin ïoh bynta lem bad ym tang ki katto katne kiba ithuh ne don jingïadei bad ki ‘riew saiñpyrthei lane ki babu sorkar.
