Lada bakla ka sorkar, lah ban khie biang ki kam ïaumsnam

Mynta ka shong sa ha ka sorkar jylla kumno kan leh ïa kane. Ka HNLC ka la dep ban buh ïa ki mat jingdawa jong ka hakhmat ka sorkar.

Ka jingweng noh jong ka Hynñiewtrep National Liberation Council (HNLC) na ka jingïakren ïasuk bad ka Sorkar India bad Sorkar Meghalaya ka la wanrah biang ïa ka jingsyier ba lehse ki kam ïaumsnam ki lah ban sdang biang ha ka thaiñ Khasi Jaiñtia. Kane ka seng ka dei kaba la shah ñiew be-aiñ ha ka Sorkar India katkum ki kyndon jong ka UA (P) Act. Dei ha u snem 2004 ba ka la don ka jingpyrshang banyngkong eh ban don ka jingïakren ïasuk, hynrei kata ka khlem seisoh satia. Ha u snem 2022, ka HNLC ka la wan hi shakhmat ban tyrwa ïakren ïasuk khlem da buh kyndon bad ka sorkar jylla ka la pdiang sngewbha. Hadien ka jingïakynduh ba katto katne, ka jingïakren ïasuk bapura lane kata ka ‘Formal Peace Talks’ ka la sdang ha u Jylliew 2023. Hapdeng ka jingkhmih lynti ba ka jingïakren kan long kaba seisoh, ka HNLC ha ki khyndiat sngi ba la dep ka la pynbna ïa ka rai ban weng noh na ka miej jong ka jingïakren ïasuk ryngkat bad ka jingbyrngem ba kan sdang biang ïa ka jingïakhun.

Mynta ka shong sa ha ka sorkar jylla kumno kan leh ïa kane. Ka HNLC ka la dep ban buh ïa ki mat jingdawa jong ka hakhmat ka sorkar. Katkum u kyrwoh khubor na u General Secretary & Publicity Secretary ka HNLC, u Bah Saiñkupar Nongtraw, haba pynbna ïa ka jingweng noh na ka jingïakren ïasuk, la kdew ba ki jingdawa ki kynthup ban weng mardor halor ka jingkhang ïa ka seng jong ngi, ka HNLC, ïa kaba la pynbna kum ka seng kaba be-aiñ (Unlawful Association) hapoh ka Sub-section (1) jong ka Section 3 jong ka Unlawful Activities (Prevention) Act, 1967. Kane ka pynthut ïa ka lynti ban ïadon bynta ha ki jingïakren ïasuk bad ka long kaba donkam ban ïaid shakhmat bad ki kam da kaba weng shwa ïa kane ka jingkhang; ban weng noh ïa baroh ki mukotduma ba sahteng pyrshah ïa ki nongïalam bad dkhot ka seng ha ki ïingbishar ha kylleng ka Jylla, da kaba pynleit jingmut kyrpang ïa ki mukotduma ha Ri-lum Khasi bad Jaiñtia. Ka jingpynbeit ïa kine ki mukotduma kan synñiang sha ka jinglong-jingman kaba kham biang na bynta ka jingïakren; ban thaw ïa ka lynti ïaid kaba shngaiñ na bynta ki nongïalam ba hakhlieh bad ki dkhot ka HNLC. Ka jingpyntikna ïa ka jingshngaiñ jong ki dkhot kan wanrah ïa ka jingshaniah bad kan ai lad ïa ka jingïashim bynta jong ki ha ka jingïakren ïasuk; ban thung ïa ki nongmihkhmat na ki bor ba dei khmih kiba lah ban pynsngew ha ka rukom kaba ïaid beit ïaid ryntih bad pynsuk ïa ka jingïakren. Ka jingpynbit pynbiang ha ka rukom kaba ryntih lyngba ki nongmihkhmat kiba la thung kan ïarap pynsted ïa ki jingïakren; ban pyllait noh ïa baroh ki dkhot ka HNLC bad ki ’riew shimet kiba suba don bynta bad ka HNLC kiba don mynta ha along. Ïa kane ka jingdawa la pynsngew hashuwa lyngba u ksiang, Bah Sadon Blah. Hynrei, u la ong ba tang ka jingdawa kaba lai bad saw la ai da ka sorkar na kine san tylli ki jingdawa.

Hashwa ban pynwai ïa ka kyrwoh khubor, u Bah Saiñkupar u la ong, “Ka por jong ka jingïaiap bad ka juk jong ka jingïaishah khatduh ki la kut; mynta ka dei ka por ban pynphai kylla bad ban piam ïa ka jingpyni bor ka bym sangeh.” Kine ki long ki kyntien kiba ka sorkar ka hap ban shimkhia namar lada don ka jingleh sting bad jingbym kheiñ snep ïa ki mat ba la kdew da ka HNLC, ka Ri Khasi Jaiñtia ka lah ban mad biang ïa ki kam ïaumsnam. Mynta ka shong ha ka jingstad jong u Myntri Rangbah bad u Symbud Myntri Rangbah kumno kin phah ktien sha ka HNLC khnang ba ka jingïakren ka lah ban sdang biang. Lehse lada ka sorkar ka lah ban ai jubab ha ka rukom kaba shong nongrim halor kitei ki jingdawa ka HNLC, kane ka seng ka lah ban pyrkhat biang ïa ka rai ban weng na ka jingïakren ïasuk. Namarkata, ngi ong biang sa shisien ba ka shong ha ka jingstad bad jingshemphang jong ka sorkar.

Ka sorkar ka dei ban sngewthuh ba yn ym don seng ne ‘riew shimet ki ban wan sha ka miej jong ka jingïakren lada ki sngewthuh ba kam pat long kaba shngaiñ. Lada dang sah ki mukotduma, ki ban wan ban ïakren ruh kin hap ban pyrkhat bunsien ïoh ki shu ngat ei ha ka jingshah kem. Bad lada kam don ka jingshaniah kaba markylliang, ki jingïakren kin ym poi shano-shano. Hangne ngi ïohi ba kam pat don ka jingshaniah hapdeng ka sorkar bad ka HNLC. Ka sorkar ka phah wan ïa kita ki nongïalam ka HNLC sha ka jingïakren watla kam pat weng ïa ki mukotduma pyrshah ïa ki. Ki nongïalam ka HNLC ki kyrngah ban wan katba ym pat weng ïa kita ki mukotduma. Ki don pat kiba la pynpaw ba ka long kaba eh ïa ka sorkar ba kan shu weng lut noh ïa ki mukotduma pyrshah ïa ki nongïalam bad dkhot kane ka seng. Namarkata, ïa mynta, kane ka shu sahkut ha suiñ.

Ngi sngewlyngngoh ruh ba kat haduh mynta, ka sorkar kam pat lum pat lang ban ïakren halor kane ka jingweng noh jong ka HNLC na ka jingïakren ïasuk. Ka dei ka kamram jong u Myntri Rangbah ban leh ïa kane namar dei ma u uba bat ïa ka tnat ‘Home (Political)’ kaba dei ka tnat kaba hap ban peit halor kiba kum kine ki mat. U Symbud Myntri Rangbah, Bah Prestone Tynsong, u dei peit tang ïa ka tnat pulit lane ‘Home (Police)’, hynrei um da donbor than ban shim rai halor ki mat kiba ïadei bad ka jingïakren ïasuk bad kano-kano ka seng. Kane ka dei ka bynta jong u Myntri uba bat ïa ka tnat ‘Home (Political)’. Ngi kyrmen ba ha kine ki sngi, ka sorkar u Conrad K Sangma kan sa lum sa lang ïa ka jingïalang ban wad ïa ki lad ki lynti kumno ban khot biang ïa ka HNLC sha ka miej jong ka jingïakren ïasuk khnang ba kin lait na ki kam ïaumsnam hadien habud.