Lano Lano Ruh

Te, namar ba nga la bun ktien ym duh hangne hangtai, sharum shaneng, kiba kynthoh ba nga isih kren beiñ Jaidbynriew.

Panbor B. Lyngdoh

Ngin nym lah shuh phi ban ïa aireng (compete) bad ki General Candidate, kylleng ka Ri India GC seat ki don tang 2000 hajar tylli, katba ki khun ksiew jong nga pat ka poi ha ka kyrdan (rank) ba 6000 hajar. Ha ka ST seat pat de don tang 400 tam ka poi ha ka kyrdan (rank) ba 32.

Te, haba kumne ngin ïa pyrkhat kumno ? Imat ngin shu ïai ksaid sah tang kum ki ST, ym dei ? Shu sngewsarong khlem sngewthuh. Nongpule baieid pdiang ne ym pdiang kane dei ka jingshisha. Namarkata, lada phi dang ïa sngewsarong ST, ngam  don ei – ei kaba ïa pyrshah, tangba donkam ban ïa trei minot shitom tyng-eh khnang ban poi sha kano kano ka kam ba phi ïa thmu. Ban shu ïa pule thohmut – thohmat ST bad tur matlah ha ka kyrteng ST, te, kam poi shaei shaei ruh ho. ïalade ngam don ST Certificate mynta ñiulei ba nga la retired 22 snem. Ha ki snem 1960s ba synshar u bar jylla Assamese, ym ju bna ST donkam tang ïa ka Birth bad School Certificate bad hap trei minot shitom, namar la jyllei palat ki General Candidate, bad kiba bun hi te, dei na Assam na 15ngut ba ïa ai interview passed tang 3 ngut, GC-2 uwei u bar jylla Assamese bad Nepali ba na Mawprem kim don shuh, tang manga marwei Khasi – Tribe, ki bar jylla ki wan sha Shillong da kaba pien jainboh hadien 1 taiew ba ki la ioh kam ki phong Pantaloon noh. Te shu mutdur keiñ tang ha kito ki snem ba la jia kumne. Mynta ñiulei ba la nangroi nangroi ka Pyrthei ngim dei shuh ban sngewphylla ST., ba shu ap bam na ka umsyep jong kiwei (bym ju siew Income Tax), khlem jinglehrain bad nalor kata heh sa tang ka tyngam koppia, ha ki kam pat khlem ler.

Te, namar ba nga la bun ktien ym duh hangne hangtai, sharum shaneng, kiba kynthoh ba nga isih kren beiñ Jaidbynriew. Ngam sngew ei – ei namar ba nga kren ïa ka jingshisha, ban shu thoh jrong kam don jingmut ei – ei haba ym shlan ban pynpaw ïa ka jingshisha, khamtam kum ka Jaidbynriew barit Paid kat ithngiat (miscroscopic minority) ST bad bym ju don rain – rem shuh ha khmat jong kiwei shu sngewsarong kyreit ïa la ka jong, khlem da twad shwa ïa la ka lyng-kdong, khamtam eh ha kaba ïadei bad ka Jait Kmie / kynthei, kane kajuh kaba la pynhiar – pohjait – dor da ka jingpyndon kam bakla ki khun ba na ki Kpa bym dei Khasi Khynriam – Pnar – Bhoi – War bad Lyngngam.

Sngewsih kthang ban kynthoh hangne ba ki Nongshong Shnong jong ka Sohra – Mawmluh ki la ioh New Year gift da kaba la pynpra noh ïa u chimney jong ka MCCL ha ka jaka ban ioh ïa ka Sohra South Khasi Hills District, te, hangne lah ban sngewthuh ba ka dei ka Government ba dang duna ha ka pyrkhat – pyrdain, jingnang – jingstad bad bym shym la ioh – i jngai Schedule Tribe. Te, tip lano sa ïa ka MECEL, MTC nangta ki CORPORATIONs ba la shu kjit Pisa baroh shi katta haduh mynta la pyntyrkhong ïa ka pla Pisa jong ka Govt, nalor ka buaid – tyngka ki Heh ki Hain kumjuh ruh ki Rit ki Ria kiba shu bud ïa u Thyrnia suhjain.

Ha ka jingshisha haba ym sngewlah shuh ban kyrshan lane pynïaid ïa ka, ieh ka mat sah kumto kum ka jingkynmaw bad shu sumar ba kan nym don ka jingkynmaw ïa ki Nongshong Shnong.