Ka rai ki paidbah ka thaiñ Ranikor ban pynïap ïa ki hati khlaw

Na ka por sha ka por, ngi ju ïohi bad ïohsngew halor ki jingjia ha kaba ki don ki jingïatakhuh hapdeng ki briew bad ki mrad.

Ka rai jong ki paidbah nongrep jong ka thaiñ Ranikor ha ryngkat ka seng Ranikor Area Farmers’ Association (RAFA), kaba dei ka seng kaba peit ïa ka bha ka miat jong ki nongrep, ban pynïap noh ïa ki hati khlaw namar ka jingsngew sohsat palat halor ka jingshah pynjot ki jingthung jingtep na ka por sha ka por, ka long kaba sngewtriem bad kaba pyni ba ka banse ka lah ban thom ïa ka sang. Ïa kane ka rai la shim ha ka jingïalang kaba la long ha ka 20 tarik Kyllalyngkot ha shnong Photkroh bad Nongnah, South West Khasi Hills. Ha kane ka jingïalang la wan ban ïashim bynta da ki paidbah nongrep na ka thaiñ Nongnah, Nong Ïohijngai, Dirang, Mawlangbah, 18 Mile bad kiwei ki shnong ba marjan bad da kawei ka sur ki la rai ban leit pynïap noh shi syndon ïa ki hati khlaw.

U President ka RAFA, u Bah Michael Donald Lyngdoh u la ïathuh ba ka seng ryngkat ki nongrep ha kine ki ar snem ba la dep man ka por ka la ju leit ban ujor  sha ka tnat Wild Life kumjuh ruh ha u Deputy Commissioner ka South West Khasi Hills ban pynkynriah noh ïa kitei ki hati kiba la pynjot dusmon ïa ki jingthung jingtep kumjuh ruh ïa ki ïing ki sem, hynrei ka khlem poi shaei-shaei bad ka la shu kut tang ha ki jingkular wat la na ka liang ki nongrep ki la dep byrngem teng ban pynïap ïa ki hati khlaw. Ka jingbitar jong ki nongrep ka long khamtam hadien ba ki hati khlaw ki la wan pynjot biang ïa ki kwai, tympew, dieng soh bad ïa u synsar bad ki la sdang sa ban beh bad pynher syrngiew ïa ki nongrep kiba thmu ban leit kheit synsar haduh ba bun na ki nongrep mynta kim nud shuh ban leit sha ki lyngkha namar kitei ki hati ki la sdang ban kthong sa ïa ki briew.

Kane ka rai ba la shim da ki nongrep ka long shisha kaba khia. Hynrei kim don lad da kumwei lada ki tnat ba dei peit bad ka sorkar kyllum ki khlem lah ban shim ïa ki sienjam ban ïarap ïa ki na ka jingshah lynshop ha ki hati khlaw. Ha ka jingshisha, kiba bun na ki briew hi kim ju kwah ban shim ïa ka jingim jong ki mrad, hynrei kim banse pat ban thom shakhmat lada ki sngewthuh ba ka jingim jong ki ka don hapdeng ka jingma. Dei tang kine ki nongrep kiba sngewthuh ïa ka jingduh na ka jingshah pynjulor ki mar-rep bad ka jingshah kthong ha ki hati khlaw. Kim don shuh ka jingshngaiñ haba ki leit ki wan sha khlaw bad ki jaka trei jong ki. Kim don shuh ka jingshngaiñ na ka bynta ki mar-rep ki jong ki. Ha kano-kano ka por ki hati ki lah ban wan bad lynshop ym tang ïa ki jingthung jingtep, hynrei wat ïa ka jingim briew ruh. Namarkata ki kwah ba hashwa ki hati khlaw kin wan biang ban pynjulor ïa ki mar-rep lane ban kthong ïa ka jingim jong ki, ma ki hi kin shim ïa ki lad ki lynti ban kthong ïa ki hati khlaw bad ban pynïap ïa ki.

Na ka por sha ka por, ngi ju ïohi bad ïohsngew halor ki jingjia ha kaba ki don ki jingïatakhuh hapdeng ki briew bad ki mrad. U khun bynriew u donkam ban leit sha la bri ban kamai jakpoh katba ki mrad ruh ki donkam ban ïaid sharum shaneng ban wad bam namar ki jaka khlaw ki la nang duna bad syllen. Ngi la ïohi ruh ïa ka jingwan hiar thma jong ki hati ha South West Khasi Hills bad sha Rilum Garo kaba don ruh ïa ki lynti ïaid jong ki hati. Nalorkata, ki la don ruh ki jingjia kiba la paw ha kaba ki briew ki la pynïap ïa ki mrad kum ki skei, dngiem bad kumta ter ter. Kam long kaba suk ban shu ong tang shi lain ba dei ban leh kumta kumta. Ka pyrthei ka la nang bun briew bad ki hap ban khih ban ksar na ka bynta ban ïoh ïa u khaw u kba katba ka jaka rieh tngen jong ki mrad ka la nang duna katba nang mih ki snem. Ki khlaw ki la nang syllen bad ka lynti ïaid jong ki mrad ka la nang stait haduh ba kim banse ban tur sa sha ki shnong ki thaw ban wad bam. Kita ki shnong lehse mynshuwa ki dei ki jaka sah jong ki mrad lane ki lynti ïaid jong ki hati. Hynrei namar ka jingnangïar ka jingdon ki briew, ki jaka khlaw ki la kylla madan ban shna ïing shna sem bad ban rep ban riang.

Na ka bynta ki briew kiba hap ban leit rep sha ki jaka ba kynjah lane sha ki bri, ka suk ban shu ong ïa ki ba kim dei ban pynïap ïa ki mrad. Kin leh kumno lada jia ba ma ki ki shah thombor lane ki jingthung jingtep ki shah pynjulor. Ban shu ïalap ka long kaba suk bha, hynrei na ka bynta kito kiba hap ban ïaid lyngba ki jingeh, kam dei ka kam kaba sting. Hynrei wat la katta ruh, ka tnat khlaw ka dei ban peit ba ki mrad ki dei ban ïoh ïa ki jaka shong jaka sah kiba biang bad ki ban pynlait ïa ki khun bynriew na ka jingshah thombor. Ha kane ka pyrthei, yn hap ban ïa im lang bad ym tang shiliang shiliang. Ka jingim jong ki mrad khamtam kito kiba la jan duh jait ka long kaba kordor, bad ka mynsiem briew ruh ka long kaba kordor bha.