
Raphael Warjri
Lada bud dien shuh shuh ki kyrteng shnong kiba khlem ki ktien kyllum kiba long ha ka mariang kum ki ktien – Nong, Maw, Um, Soh, Lum, Law, Dieng, Lait bad kiwei kiwei lah ban shem ki shnong kum ka Byrnihat, Bhoirymbong, Bynther nangta Khrang, Kharang, Khweng, Kynshi, Darrang, Diwon, Erpakon, Huroi, Ingding, Jirang, Latyrke, Lynshing, Mairang, Marpna, Massar, Narpuh, Nartiang, Pongtung, Pongkung, Pynursla, Pahamrioh, Pahamsyiem, Pahambir, Pyrda, Raliang, Riatmawkhiew, Riatsamthiah, Rangshken, Shangpung, Shutim, Syntung, Shella, Thadan, Thangsning, Thynroit, Tyrsad, Urur, Urmasiujoh, Wahingdoh, Warwar, Wahkhen, bad kiwei kiwei kiba dang byllai kyrhai. Man la ki shnong ki don la ka khana ba kumno la mih ne kyrsoi ka kyrteng kumba la nam la jer. Nalor ki shnong kiba kyrsoi ka kyrteng na ki snap ka mariang, ki don byllai ruh ki shnong kiba snoh bad ki kur Khasi ha la ki khana bad man la ka kur ka don la ki khana kiba ïadei bad ka shnong trai ba la mih nyngkong kata ka kur. Kum kita ki shnong ba ïasnoh bad ki kur ki jait, lah ban jer kum ka shnong Bataw, Kynshi, Khonglah, Dympep, Jaraiñ, Lynshing, Langtor, Lyngkhoi, Lyniong, Lyrnai, Marina, Massar, Marbañiang, Mairang, Mawblei, Mawbri, Mawbuh, Mawngap, Mawiong, Mawlam, Mawleiñ, Mawlong, Mawlyngbna, Mawñiuh, Mawpat, Mawphlang, Mawpun, Mawri, Mawroh, Mawsiang, Mylliem, Mynso, Mynthong, Nangbah, Nongbah, Nongbareh, Nongblai, Nongbsap, Nongkhlaw, Nongkhlieh, Nongkrem, Nongkseh, Nongkynrih, Nongbri, Nongjngi, Nonglwai, Nonglyer, Nongpriang, Nongrim, Nongshyrkon, Nongspung, Nongsteng, Nongstoiñ, Nongtluh, Nongwar, Padu, Pariong, Rangad, Raitong, Rymbai, Rymmai, Synrem, Synteiñ, Tuber, Tyrna, Umlatkur, Umlong, Umwai, Wahlang, Wapung, Warding, bad kiwei kiwei.
Kham bun na kine ki shnong kiba snoh bad ki kur ki jait Khasi ki don ka jingïadei bad kata ka kur hi kaba na kata ka shnong ba jer kyrteng kumjuh. Hynrei kiwei kiwei ki don la ka khana kaba lah ban don jingïadei lane khlem ïasnoh ei ei ha kawei pat ka rukom katkum ka jingïaid jong ka khana shaphang ka shnong ka thaw ne ka kur ka jait. Ha ka juk mynnor la shem ba kaba seng shnong bad kaba seng kur ka kham kynrei bad ka khlam kaba wan hap shop ha shnong ha thaw ne ha ki kur. Shwa ban wan mushlia ki bor ba na shabar, khamtam ka synshar donbor jong ka Hima Bilat, ki paidbynriew Khasi ki shong shnong tang parakur parajait. Kumta ka jingïadei jong ka shnong ka thaw bad ka kur ka jait ka long ka ba kongsan ha man la ki khana. Ha ka imlang sahlang Khasi, ka kur ka long ka ba kongsan haduh katta katta ha kaba seng nongrim ïa ka jaitbynriew, khamtam lei lei ba dei ki ba ritpaid haba nujor bad kiwei kiwei ki jaitbynriew. Ki longshwa manshwa Khasi ki la iohi paw lypa ïa ki jingma ïa ki pateng lawei bad kumjuh ruh ka don ka saiñpyrkhat ka ba kdup ban tehsong ïa kiba dei la ka doh ka snam bad ban kyndiah na kino kino ki snap ki ba ym dei ki lajong bad kiba lah ban byrsieh. Kumta haba ki shnong mynnor ki dei tang parakur parajait, ym ju don ki kam bymman, ka thok ka shukor ne ka tuh ka thiem, ne ka bishni pihuiñ, ka khwan ka rhah. Haduh mynta mynne ka snap parakur parajait ha ka janor jong ki paidbynriew Khasi ka long ba la shim bad kam kum shipara wat lada dei ba ïashem bad kiba ym pat ïa ithuh ithaw na ka daw ba la bun ki paidbyllien bad ïar ka imlang sahlang. Ym pat ju don ki niam, ki seng ne kino kino kynhun ha ki shlem ba shitrhem katno katno ruh kiba lah ban kdup bad tehsong ïa ki paidbynriew Khasi kum ka longkur longjait. Kumno re kumno ka jaitbynriew Khasi hangne ka syriem bad ka thymmei longbynriew manbynriew jong ki Ju ha Israel ha ka liang ban kdup la ki paidbynriew bad ban kyndiah ïa kiba ym dei na la ka rympei.
Haba kdew ïa ki Ju na Ri Israel ym shym la khun ranab ban pynsnoh katkum ka jingbatai ha ka Baible Khristan, hynrei la batai ha ka nongrim jong ki paidbynriew Ju, namar ba ha ka riti dustur jong ki la kam ba dei ki Ju tang lada kha na ka kmie Ju, wat lada kim shim jait na ka kmie. Ym lah ban mushlia than lane ban tuklar ïa ka deiriti jong kiwei pat ki jaitbynriew, hynrei kaei kaba paw hakhmat ka pyrthei ka long kaba shisha ba ym lah ban len. Lada u shynrang Ju u shongkha ïa ka kynthei kaba ym dei na la ka jaitbynriew lajong, katkum ka riti dustur Ju, ym pdiang lane kheiñ Ju ïa kita ki khun na ka kmie ba ym dei Ju, wat lada u kpa u dei u shynrang Ju. Hangne khyndiat ka ïapher bad ki paidbynriew Khasi, namar ba ha ka riti dustur Khasi, ïa ki khun jong u shynrang Khasi u ba shongkha ïa ka kynthei ba ym dei Khasi, lah ban tangjait Khasi ïa ki bad ka kmie la ñiew kum ka Ïawbei. Ka kur thymmai ba tangjait ka sdang na ki khun kiba la kheiñ kum ki Ïawbei bad Suitnia Khynraw. Kumta ïa ka Kur Khasi ym don kyntien kaba biang sbiak ha ka ktien phareng ne kino kino ki ktien nongwei. Tang ban shu sngewthuh salonsar la pyndonkam da ka ktien phareng ‘Clan’ ka ban kit jingmut ïa ka kyntien Kur ha ka ktien Khasi.
Na kata ka daw ki aiñ jong ka Dorbar Dalariti (District Council) ha jylla la pyndonkam da ka ktien phareng ‘Clan’ ban sngewthuh kum ka jingmut jong ka kyntien Kur ha ka ktien Khasi. Ha ka jingshisha ka kyntien phareng ‘Kin’ ne ‘Kinfolk’ ka dang kham ïajan bad ka kyntien Kur ha ka ktien Khasi. Hynrei haba nujor bad ka dustur phareng pat haba ki shim jait na u shynrang, kumta kane ka kyntien Kin ne Kinfolk ruh kam ïabiang sbiak katkum ka kyntien Kur ha ka ktien Khasi.