Kawei ka jingthoh na ka NITI Aayog ba la pyllait dang shen ka la pynbna ba ka jingduk tasam ha India lane kata ka ‘Multidimensional Poverty’ ka la hiar ha ki khyndai snem, kata, hapdeng u snem 2013-14 bad 2022-23. Katkum kane ka jingthoh lane ka ‘Discussion Paper’ ba la pyllait da u dkhot ka NITI Aayog, u Prof Ramesh Chand, ha ka jingdonlang jong u CEO ka NITI Aayog, u B. V. R. Subrahmanyam, la ong ba haduh 24.82 klur ngut ki nongshong shnong ki lait na ka jingduk tasam ha kine ki khyndai snem ba la leit. Ka ‘Multidimensional Poverty Index (MPI)’ ka dei kaba thew bad woh ïa ka jingduk tasam ha ki liang bapher-bapher. Katkum katei ka jingthoh, ka India ka la sakhi ïa ka jinghiar ka jingduk tasam (Multidimensional Poverty) na ka 29.17 na ka 100 ha u snem 2013-14 sha ka 11.28 na ka 100 ha u snem 2022-23. Namarkata, ka jinghiar ka long da 17.89 na ka 100.
Ka jylla Uttar Pradesh ka dei ka jylla ba la bun eh ka jinghiar ha ka jingduk ki baduk tasam ha kaba la ong ba 5.94 klur ngut ki la lait na ka jingduk tasam ha ki khyndai snem. Hadien ka Uttar Pradesh, ka wan sa ka jylla Bihar ha kaba 3.77 klur ngut ki la lait na ka jingduk tasam katba ha Madhya Pradesh bad Rajasthan ka long 2.30 klur ngut bad 1.87 klur ngut. Ha katei ka jingthoh la pyni ba ka jinghiar ha ka jingduk tasam ka la long kaba kham kloi hapdeng ki snem 2015-16 haduh 2019-21. Ka jinghiar ha kine ki snem ka long 10.66 na ka 100 ha ka shi snem haba ïanujor bad ka 7.69 na ka 100 man la u snem hapdeng 2005-06 bad 205-16. Ha kaba ïadei bad ka Meghalaya, katkum katei ka jingthoh, la pyni ba ha u snem 2005-06, ka jingdon ki briew ki baduk tasam ka long 62.54 na ka 100, bad kane ka la hiar sha ka 32.54 na ka 100 ha u snem 2015-16, bad ka la nang hiar sha ka 27.79 na ka 100 ha u snem 2019-21. Katei ka jingthoh ka la kam ha ki khyndai snem, kata, naduh 2013-14 haduh 2022-23, ki nongshong shnong ka Meghalaya kiba la lait na ka jingduk tasam ki long 3.89 lak ngut.
Shuh shuh katei ka jingthoh ka la ong ba ka Sorkar India ka la shim ïa ki sienjam ban pynbha ïa ka jingim jong ki nongshong shnong bad ban pyllait ïa ki na ka jingduk tasam. Ka la ong ba ka sorkar ka la pyntreikam kum ïa ka Poshan Abhiyan bad Anaemia Mukt Bharat khnang ban ailad ïa ki briew ba kin ïoh ïa ka jingsumar sukher. Ka jingsam ïa ki marbam hapoh ka Targeted Public Distribution System jong ka National Food Security, Act ha kaba ki nongïoh jingmyntoi ki long haduh 81.35 klur ngut; ka rai ban ai ei katto katne kilo ïa ki marbam (Pradhan Mantri Garib Kalyan Anna Yojana) na ka bynta san snem; jingsam ïa ki kor shet jingshet lyngba ka lyer (Ujjwala Yojana); jingpynbha ïa ka jingsam bording hapoh ka Saubhagya, bad kiwei pat kum ka Swachh Bharat Mission bad Jal Jeevan Mission (jingpynpoi umbam ha man ki thliew ïing ha nongkyndong) ki la ïarap ïa ki paidbah ban ïoh ïa ka jingim kaba kham bha, la ong katei ka jingthoh na ka NITI Aayog. Ka la kdew ruh halor ka jingpyntreikam ïa ka Pradhan Mantri Jan Dhan Yojana bad PM Awas Yojana ban ïoh phah ïa ki jingmyntoi lyngba ki ‘Bank Account’ bad ka jingshna ïa ki ïing ki sem na ka bynta ki baduk kiba la ïarap ïa ki nongshong shnong.
Ban phai dien biang, katei ka jingthoh ka la pynpaw ba ki la don 3.89 lak ngut ki nongshong shnong ka Meghalaya kiba la lait na ka jingduk tasam ha kine ki khyndai snem. Lehse kata ka lah ban long ka jingshisha. Tangba kiba dang rung thymmai sha ka shlem jong ka jingduk ruh ki bun lada ngi peit bha kylleng sawdong. Ngim lah ban len ba ka Sorkar India ka la pyrshang ban leh ïa la ka jong ka kamram kumba la kdew haneng, hynrei dang donkam shuh ki jingtreikam kiba kham biang ban pyllait shisha ïa ki nongshong shnong na ka jingduk tasam. Ha kane ka jylla, ngi la ïohi ba ka jingkhang ban tih dewïong thliew khnai ha u snem 2014, ka jingpynduh ïa ki lut T. 500 bad T. 1,000 ha u snem 2016, bad ka jingwan lynshop jong ka khlam COVID-19 ha u snem 2020 bad 2021 ki la long ki daw bah jong ka jingrandien jong ki nongshong shnong. Kine ki jingjia ki la ktah jur ïa ka ïoh ka kot bad ka kamai ka kajih jong ki paidbah, bad haduh mynta, ki dang bun ki bym pat lah ban khyllie ïa ka jingduh.
Ka jingban jong ka jingduk ka pynsuk ïa ki briew kiba bun pisa ban jop ha ka ilekshon. Lehse ym baroh kiba don pisa kin jop tangba kham bun napdeng jong ki, kin mad ïa ka jingjop namar ki nongthep ‘vote’ kim banse ban kner ïa ka pisa. Haba kita ki heh spah ki jop, kin ym leh eiei than ban pynduna ïa ka jingduk namar ki dang donkam ïa kine kijuh ki nongthep ‘vote’ ha ka ilekshon ka ban wan. Namarkata, yn ym lah ban pynduh ïa ka jingduk lano-lano na ka daw ba ki briew kiba shong ha ki shuki ki donkam ïa ka jingkyrshan jong ki baduk ban jop.
