Ka jingïakren ïa khana ha kine ki sngi ka long halor ka jingkyntu jong ka seng Voice of the People Party (VPP) ïa u Lat ka jylla, u Phagu Chauhan, ba un kren da ka ktien ‘English’ lane ban don da ka jingpynkylla na ka ktien Hindi sha ka English ha ka por ba u plie ïa ka Dorbar Mang Tyngka jong ka Ïingdorbar Thawaiñ ha ka 16 tarik Rymphang. Ha u snem ba la lah, ki saw ngut ki MLA ka VPP ki la mih jyndat na ka Ïingdorbar Thawaiñ hadien ba ki la pynpaw ïa ka jingbym sngewïahap jingmut bad ka jingkren Hindi jong u Lat ha ka sngi ba la plie ïa ka Dorbar Mang Tyngka. Kane ka jingjia ka la pynmih ïa ka thma ktien kaba jur hapdeng ka VPP bad ka liang synshar. Ha kane ka kynti, imat ka shlem treikam jong ka Ïingdorbar Thawaiñ kan sa buh da ka jingpynkylla ktien ha ka por ba u Lat un ai jingkren khnang ban ïa sngewthuh lang baroh.
Ka dei ka jingshisha ba kam don jingmut ban shong ha ka Dorbar ne jingïalang lada ym sngewthuh ïa ka ktien ka thylliej ba ïakren. Ka ktien Hindi ka dei kawei na kiba jwat tam ha pyrthei ban sngewthuh. Teng-teng ynda la ïakren lei da ka ktien Hindi kaba paka, ym sngewïapei shuh ïa ka jingsdang bad ka jingkut jong ka jingkren. Ïa ngi ki ‘riewlum lei, ka long kaba jynjar haduh katta-katta namar ka Hindi kam dei ka ktien nongmei nongpa jong ngi. Ha skul ruh, ngim da pule ïa kane ka ktien lait noh ki katto katne ngut. Ha ïew ha hat ngi ïakren da ka ktien Hindi kaba khleh lang bad Khasi bad English tang ban ïa sngewthuh bad ban pyndep ïa ki kam ki jam. Lada ka long ha kane ka dur, kat u khlieh duh jong ka jylla u la dei ban long uba nang ïa ka ktien English.
Kane baroh ka dei ka jingleh bakla jong ka Sorkar Pdeng da kaba thung da ki Lat ki bym nang ïa kane ka ktien nongwei kaba dei ka ktien kaba pynïasoh ïa ngi ha ka jylla. Kum ka nuksa, lada ngi ïakren bad ki paralok na Rilum Garo, ngi hap ban ïakren da ka ktien English. Ngim don da kawei pat ka ktien kaba pynïasoh ïa ngi. Ha kajuh ka rukom, u Lat u dei ban nang ïa kane ka ktien lym kumta ma ngi ki paidbah ngin jynjar. Ngi ïohi ba ha ki snem kiba mynshwa, ka Sorkar Pdeng ka ju phah beit da ki rangbah kiba nang ïa ka ktien English namar ka sngewthuh ba kam don jingmut ban phah da kiwei ki bym nang na ka daw ba ka jylla jong ngi kam dei kaba pyndonkam ïa ka ktien Hindi ha man la ki kam ki jam. Hynrei ngi ïohi ba kane ka la kylla naduh ba wan ka sorkar u Narendra Modi.
Hooid, ngim len ba ka long kaba donkam ban nang ïa bun tylli ki ktien namar kan ïarap ïa ngi hi, hynrei ngi donkam pat da u Lat uba lah ban sngewthuh ïa ngi lyngba ka ktien, bad kata ka dei beit tang ka English. Ka Riti Synshar kam shah ba u Lat un dei na ka jylla lajong. Un hap beit ban dei uba nabar. Hynrei uta uba nabar uba kumno? Ngi donkam da uba nang ïa ka ktien ba pynïasoh – English. Ban ong ba ka Hindi ka dei kata ka ktien jong ka Ri India baroh kawei ka long kaba bakla namar ym baroh kiba kren ïa kane ka ktien. Sha ki bynta ba Shaneng bad ha ka thaiñ Mihngi bad Sepngi, lait noh ki katto katne ki jaka, hooid, ka Hindi ka ïaid kam. Hynrei ha ka thaiñ Shathie bad Shatei Lam Mihngi, kane ka ktien kam ïaid. Ki briew kim pyndonkam ïa ka salonsar. Namarkata, kumno ngin lah ban ong ba ka Hindi ka dei kata ka ‘National Language’ kumba la kam da mano. Hooid, ka dei kawei na ki ‘Official Language’ ryngkat bad ka ‘English’. Ha ka jylla jong ngi, ka ‘English’ ka dei ka ‘Official Language’ katba ka Khasi bad Garo ki dei ki ktien bynrap lane ‘Associate Official Language’.
Ka Ri India ka heh ka san katne na ka daw jong ka jingbun ka jingïapher – jingngeit, ktien, bam, rukom im, riam ka beit bad kumta ter-ter. Ngi khlaiñ wat hapdeng ka jingïapher ha kiba bun ki liang. Lada don pat kiba kwah ban wanrah tang ‘kawei’ la ka dei ka ktien ne ka bam ne ka riam ka beit ne ka kolshor, hangta ngin sa ïakynduh mawsiang kum ka Ri. Ngim dei ban tynjuh halor kine ki mat ki jura bakongsan. Ailad ba ki jingïapher kin ïaid hapdeng ka jingïatylli. Ha kajuh ka por, ka Sorkar Pdeng ka dei ban phah da ki briew kiba nang ïa ka ktien kaba kiba bun ba lang ki kren. Hato kaei ka ban jia lada phah da u Lat u bym nang ban kren ïa ka ktien Hindi sha ka jylla Uttar Pradesh lane Madhya Pradesh? Lada ym long ban phah ïa kiba kum kita ban shimti ïa ka shuki jong u Lat na ka daw ba kim nang ïa ka ktien Hindi, dei ban pyrkhat lang ïa ki jylla ki bym pyndonkam ïa kane ka ktien da kaba phah da u Lat uba nang ïa ka ktien ‘English’.
