Pynneh pynskhem ïa ka jinglong tynrai bad jinglong trai ïa la ka jong

Ki District Council, katkum ka Khyrnit Ba Hynriew, ki don ïa ka bor ban thaw aiñ halor kita ki ‘Social Customs’.

Ka tamasa ba la ai kyrteng ‘Monolith Festival’ kaba la sdang naduh ka 7 tarik Lber ha Mawphlang, ka long ka jingpyni ïa ki riti dustur, bad ka rukom im jong ki Khasi. Ïa kane ka tamasa la pynlong da ka Khasi Hills Autonomous District Council (KHADC) ha ka jingïatreilang bad ka sorkar jylla. Kane ka tamasa ka kham pher na kiwei pat namar ka don ka shap ka muhor halor ka jinglong tynrai u Khun Khasi u Khun Khara bad ka wanrah lang ïa ki Hima Khasi na ki thaiñ bapher-bapher hapoh kawei ka lympung. Watla ki don ki rukom im, rukom leh kiba la sdang jah, hynrei ha kane ka tamasa, ngi lah ban ïohi biang ïa kito ki sngi bad ki por barim. Kiba bun na ngi, ngim tip shuh ïa kiba bun kiei-kiei kiba ïadei bad ka tynrai lajong. Hynrei da kaba leit sha kaba kum kane ka tamasa, ngin ïoh ïa ka jingsngewthuh kaba kham shai bad kaba janai halor ka jinglong tynrai jong ngi kum ka jaitbynriew. Tangba ngi dei ruh ban kynmaw ba wat lada ngi dei na ki Hima, Raid bad shnong bapher-bapher, ngi don tang kawei ka jaitbynriew. Ngim dei ban shah pharia.

Ki District Council, katkum ka Khyrnit Ba Hynriew, ki don ïa ka bor ban thaw aiñ halor kita ki ‘Social Customs’. Ngim ong ba ki District Council ki khlem leh eiei baroh shi katta ban ïada ïa ka riti ka dustur ki rit paid, hynrei ngi sngew ba ki dei ban kham pyni shuh-shuh ïa ki kam halor kane ka bynta. Tang ban shu pynlong ïa ki tamasa ban pyni ba la pynneh ïa ki riti dustur kam pat biang. Ha ki tamasa, ngim dei ban leit tang ban pynpyngngad khlieh, hynrei ban sngewthuh ïa ka riti ka dustur jong ka jaitbynriew. Ngi la donkam ban pynkiew ïa ki ktien, shad bad jingim tynrai jong ki dong bapher-bapher. Ngi long kawei ka jaitbynriew, hynrei hapoh ka jaitbynriew ki don bun tylli ki shnat ktien (Dialect), jingshad, rukom im bad kumta ter-ter. Ïa kine baroh ngi dei ban pynneh pynsah bad ym ban peit tang ïa kawei ne ar. Na ki tamasa ‘Monolith Festival’ kiba mynshwa, ngi la lah ban sngewthuh kham bha ïa kiba bun kiei-kiei kiba ïadei bad ka tynrai ka jong ngi kum ki Khasi Khara bad ka jinglong kyrpang jong ka jaitbynriew. Haba ngi leit sha kane ka tamasa, ngi don ruh kata ka jingsngew long trai ïa la ka jong, ka jingieid thep mynsiem ïa la ka jong, ka jingbynnud ïa kiei-kiei kiba la jah la dam noh namar ka jingkylla jong ka por, bad ka jingsngew skhem ha ka jinglong tynrai.

Ki riti ki dustur, ka ktien ka thylliej, ki jingshad tynrai, ka rukom bat khyndew bat shyiap, ki dei ki shap ki muhor ba ngi dei na ka jaitbynriew Khasi. Lada duh noh kine, ngin duh noh ruh ïa ka jinglong Khasi. Ngin hap ban nang pynskhem ïa ka jinglong tynrai ïa la ka jong, ban sngewsarong ïa la ka jong, bad ban kyntait ïa ki rongphong. Lada ngi tynneng palat, ngin duh noh ïa ka snap paka kum ka jaitbynriew, bad ngin ym lah shuh ban pyni sha ka pyrthei ba ngi dei kita ki paid Khasi baïar. Haba ngi don ïa ki District Council kiba peit ba ka synshar ka khadar ha ki Hima, Elaka, Raid bad ki Shnong kan long kaba ïaid ryntih, kijuh ki District Council ki dei ban nang shim ïa ki sienjam kiba khraw ban pynneh ïa ka jinglong tynrai. Baroh ngi dei ban ïatreilang halor kane ka bynta namar ngim don lad da kumwei pat. Ha kajuh ka por, ngi lah ban don ha ki niam bad jingngeit bapher-bapher, hynrei kata ka jinglong kum ki Khasi kam dei ban duh.

Nangne shakhmat, ka District Council lem bad ki Hima bad ki Raid ki dei ban ïatreilang kumno ban nang pynkhlaiñ ïa ka jinglong tynrai bad jingsngew trai ïa la ka jong ka riti ka dustur. Ngim lah ban kiew irat lada ngi don hapdeng ka jingïapait ïapra. Ngin nang hiar arsut lada long ha kata ka dur. Ban kiew arted, ngi donkam ïa ka jingïatylli kaba khlaiñ bor. Wat ailad ïa kita ki ‘jingsngew’ ba kin synshar, hynrei ban peit ba ka jaitbynriew kan kiew arted ha ki liang baroh, bad ban pynneh pynskhem ïa ka jinglong tynrai bad jinglong trai ïa la ka jong. Ngi dei ban kynmaw ba ngi dei ki ‘Khasi’ nyngkong nyngshap, bad kiwei-kiwei ki jingïapher ki lah ban bud nadien. Kum ki briew kiba la sngewthuh, ngi dei ban pynneh shwa ïa ka jinglong Khasi bad ka rukom im kum ki Khasi. Lada ngi ailad ïa ki jingïapher ba kin shong kulai halor jong ngi, ka jinglong Khasi bad jinglong tynrai ha la ka jong kan blad noh.