Hapdeng ka jingap khmih lynti ïa ka jingpynbna ïa ki tarik ilekshon Lok Sabha da ka Election Commission of India (ECI), ka sorkar u Narendra Modi ha ka 11 tarik Lber, 2024 ka la pynpura ïa ka jingpyntreikam ïa ka Citizenship Amendment Act lane ka CAA da kaba wanrah ïa ka Citizenship (Amendment) Rules, 2024. Lah ban kdew ba ka CAA, kaba pynlong, ha ka sien banyngkong eh, ïa ka niam lane ka jingngeit kum ka nongrim ban pynlong nongshong shnong ka Ri India, ka la wanrah ïa ka jingïakynad kaba jur ha ka Ri bad kumjuh ruh ha Meghalaya. Ïa ka CAA la ai jingmynjur da ka Parliament ha u Nohprah 2019, hynrei dei tad haduh mynta ka sngi ba la pynbna ïa ki ‘Rule’ jong kane ka aiñ (CAA).
Hadien ka jingpynbna ba la pyntreikam ïa ka CAA, mynta ka Sorkar Pdeng ka lah ban pynlong nongshong shnong bapura jong kane ka Ri ïa ki briew kiba dei na ka niam Hindu, Khristan, Sikh, Jain, Buddhist bad ki Parsi kiba la shah ban beiñ ha Bangladesh, Pakistan bad Afghanistan bad kiba la rung sha India hashwa ka 31 tarik Nohprah, 2014. Hynrei, kane ka aiñ ba la pynkylla kam pdiang satia ïa ki Muslim na kitei ki lai tylli ki Ri ba la kdew. Ha ka ilekshon Lok Sabha ha u snem 2019, ka BJP ka la kular ban pyntreikam ïa ka CAA. Hynrei, ka Sorkar Pdeng ka khlem lah ban wanrah ïa ki ‘Rule’ ki ban pyntreikam ïa ka CAA ha kine ki saw snem tam, bad dei tad haduh ka khyllipmat hashwa ban pynbna ïa ka ilekshon Lok Sabha ba ka sa pynmih ïa ka byrta ban pyntip ba la pyntreikam pura ïa ka CAA.
Ha ka por ba ka la don ka jingïatai halor ka CAB, hashwa ba kan kylla sha ka CAA, la mih ki jingïakhih ha kylleng kynthup ha ka Thaiñ Shatei Lam Mihngi bad la dawa ba ka Parliament kam dei ban wanrah ïa kane. Hynrei ka Sorkar Pdeng ka la ïaid shakhmat bad ka la pynkylla ïa ki kyndon da kaba ong ba ka CAA kan ym treikam ha ki jylla kiba pyntreikam ïa ka Inner-Line Permit (ILP) bad ha ki jaka ba ki kyndon ka Khyrnit Ba Hynriew (Sixth Schedule) ki don. Ka jingpyllait ka Sorkar Pdeng ïa ki jylla ba don ïa ka ILP na ka CAA ka la pynthnam ïa ka Meghalaya ha kaba ka Ïingdorbar Thawaiñ ka la hap ban ai syndon da ka rai (Resolution) ban kyntu ïa ka Sorkar Pdeng ba kan pynhap ïa ka Meghalaya hapoh ka ILP. Tangba wat hadien saw snem, ka Sorkar Pdeng kam pat ong eiei halor kane ka jingdawa jong ka Meghalaya. Ka rai jong ki 60 ngut ki MLA ha kato ka por ka dang ïeng haduh mynta, hynrei dei ka Sorkar India kaba la sngap man-man khlem da pyni dak la kan ai ne kam ailad ban pynjari da ka ILP ha kane ka jylla.
Na ka por sha ka por, ngi ïohi ba ka sorkar Meghalaya ka la shah pynkynmaw ha ki seng bapher-bapher halor ka jingsahteng ban pynjari da ka ILP ha ka jylla. Hynrei wat ka sorkar jylla kam don jubab halor kane namar ka dang hap ban ap ïa ka rai jong ka Sorkar India. Tangba ngi dei ban pynkynmaw ba ka Sorkar India lyngba ka tnat Korbar Ri ha ka 1 tarik Nohprah, 2021, kam shym la ong hooid ne em halor ka jingkylli la kan pyntreikam ïa ka ILP ha Meghalaya. Kane ka jingbym kren shai jong ka Sorkar India ka la paw ha ka Dorbar Tlang jong ka Rajya Sabha halor ki jingkylli ba la wanrah da u MP na Meghalaya, u Dr W.R. Kharlukhi. U Dr Kharlukhi u la buh saw tylli ki jingkylli ha kaba ïadei bad ka jingdawa pyntreikam ïa ka ILP ha Meghalaya. Hynrei ka la wan tang kawei ka jubab na u Myntri Khynnah ka tnat Korbar Ri bad kata ka jubab ka batai pynban ïa ka jingpyntreikam ïa ka ILP ha Arunachal Pradesh, Nagaland, Mizoram, bad Manipur. Ka long kaba thamula ba kat ka Sorkar India kan kiar na kaba ai ïa ka jubab kaba shai.
Mynta ngin hap ban ïa peit kaei ka ban jia hadien ba la pynbna ïa katei ka byrta da ka sorkar u Modi. Ha kajuh ka por, ngi hap ban ap aïu ka sorkar Meghalaya kan leh halor ka rai ban kyntu ïa ka Sorkar Pdeng ba kan pynjari ïa ka ILP ha kane ka jylla. Hynrei ngim khmih lynti shuh ba kane ka rai jong ka Ïingdorbar Thawaiñ ha u snem 2019 kan seisoh na ka daw ba ka ilekshon ka la jan. Lehse ngi lah ban ïoh hadien ka ilekshon. Lehse ngi lah ban ym ïoh shuh. Ngim tip. Ngim shai namar ka Sorkar Pdeng ka khlem kren shai naduh u 2019 bad haduh kine ki sngi. Tangba ka por kan sa batai ïa kiei-kiei la kan dei lashai ne hadien bun phew snem.
