Sa tang katto katne kynta, ka Election Commission jong ka Ri India (ECI) kan pynbna noh ïa ki tarik ilekshon ban jied ïa ki MP sha ka Ïingdorbar Thawaiñ Lok Sabha. Ha ka 16 tarik Lber, 2024, ha ka por 3 baje nohphai sngi, ki heh ka ECI kin wan hakhmat ki lad pathai khubor ban pynbna ïa ki tarik. Kane ka long ka sngi kaba baroh ki la ap khmih lynti. Shisien ba la pynbna ïa ki tarik ilekshon, yn ym lah shuh ban leit ïalap ilekshon katba mon namar la hap ban bud sa ïa ki kyndon na ka daw ba yn sa pynjari ïa ka Model Code of Conduct (MCC).
Ki don haduh 543 tylli ki konstitwensi Lok Sabha ha ka Ri India, bad ka ilekshon Lok Sabha ka long kaba heh tam ha ka pyrthei baroh kawei. Kumba ju long ha ki snem ba la leit noh, la khmih lynti ba ka ECI kan pynlong ïa ka ilekshon ha ki bynta bapher-bapher bad ym ha kajuh ka sngi. Mar ïa dep pynbna lashai ka sngi, ka MCC kan treikam noh bad ki sorkar kin ym lah shuh ban khap ribon ïa ki projek ne ki skhim lane ban pynbna ïa ki skhim bad projek bathymmai. Ki kyrtong, seng saiñpyrthei bad ki nongïalap ilekshon kin hap ruh ban kham tyngkan ha ka ktien ka thylliej ha ka por ba ki ïeng rynsan namar ka ECI kan bud beit nadien jong ki ha ki sngi ba ki pynlong jingïalang. Ngi shu kyrmen ba ka jingpyntreikam ïa ka MCC kan long salonsar, ïa baroh ki kyrtong, seng saiñpyrthei bad nongïalap ilekshon bad ym ban shah liang ïano-ïano. Ngi la ïohi ba ki don ki khep ba ka ECI ka shah kynnoh ba ka leh shiliang khmat. Ka dei ka kamram jong ka ECI ban pynbeit ïa kane khnang ba kan ïoh jingshaniah na kiba bun ba lang.
Ha kine ki sngi, ha ka jylla jong ngi, ngi la sakhi ïa ka jingïaid sted ki kyrtong bad ki seng ban leit ïalap ilekshon ha kylleng. Kumba ka long mynta, ki kyrtong kiba la paw ha kane ka ilekshon MP Lok Sabha na ka Shillong Parliamentary Constituency ki long u Bah Vincent H Pala na ka Congress, uba la long MP mynta la jan dap 15 snem kynthih, ka Kong M Ampareen Lyngdoh, Myntri Sorkar na ka seng National People’s Party (NPP), u Dr Ricky AJ Syngkon na ka seng Voice of the People Party (VPP), u Bah Robertjune Kharjahrin na ka seng United Democratic Party (UDP) da ka jingkyrshan lang ka seng Hill State People’s Democratic Party (HSPDP), u Dr Lakhon Kma bad u Bah Peter Shallam kiba la pynbna ban ïakhun kum ki kyrtong khlem seng lane ‘Independent’. Ngin dang ap sa ïa ka Bharatiya Janata Party (BJP) bad sa ïa kiwei pat ïano kin pynlong kyrtong ha kane ka ilekshon. Ha kaba ïadei bad ka Tura Parliamentary Constituency pat, ka NPP ka la pynbna ba kan pynïakhun biang da ka MP kaba mynta, ka Agatha K Sangma katba ka Congress kan pynïakhun da u MLA ka Gambegre uba la jop la saw sien kynthih, u Saleng A Sangma. Na ka liang ka All India Trinamool Congress (AITC) ka la pynbna da ka kyrteng jong u Zenith M Sangma, Myntri bad MLA barim, ban long u kyrtong.
Kum ban shu pynkynmaw, ha u snem 2019, ka NPP ka la kyrshan ïa u kyrtong ka UDP, u Dr Jemino Mawthoh, na ka Shillong Parliamentary Constituency, hynrei u khlem poi sha ka thong. Ha kato ka por, ka NPP bad UDP ki la ïatreilang ha ka sorkar MDA 1.0, hynrei ka jingïadei ka la long kaba kham ïajan haba ïanujor bad ka khep kaba mynta. San snem mynshwa, ka UDP bad NPP ki la don shisha ka jingïadei kaba jan bha na ka daw ba ka NPP ka khlem don bun ki MLA kumba ka long mynta. Ha ka ilekshon MP ha u snem 2019, u Bah Pala u la pynliem ïa u Dr Jemino da haduh 1,52,139 ‘vote’ ha kaba u Bah Pala u la ïoh 4,19,232 ‘vote’ katba u kyrtong ka UDP u la ïoh 2,67,093 ‘vote’. Kane ka long shisha ka jingjop kput.
Ha ka jingdon ki MLA na Ri Khasi Jaiñtia ha kane ka Ïingdorbar Thawaiñ kaba mynta, kaba kham bun duh ka dei ka UDP bad kaba wan ba ar ka dei ka NPP. Haba kheiñ pat kyllum ïa ka jingïoh ‘vote’ jong kine ki artylli ki seng ha ka ilekshon MLA kaba la long mynta u snem, ka NPP ka la ïoh 31.49% katba ka UDP ka la ïoh 16.21%. Kane ka jingshim jong baroh kawei ka jylla ka long namarba baroh artylli ki seng ki la buh kyrtong ha kiba bun na ki 60 tylli ki konstitwensi. Shisien peit, ka jingïoh ‘vote’ ka long jan mar shiteng thik. Kaba lyngngoh ka long ba ka jingïoh ‘vote’ jong ka Congress ka la hiar pat sha ka 13.14% katba ha u snem 2018 ka la long haduh 29% eiei. Ka VPP kaba dei ka seng bathymmai bad kaba la pynïakhun tang 18 ngut ki kyrtong ha ka ilekshon MLA, ka la ïoh 5.46% ka ‘vote’ kaba long kumba 1 lak tam eiei.
Naduh lashai ka sngi, ka jingïalap ilekshon kan nang kham itynnad wat hapdeng ki jingpyrkhing. Ngi kyntu ïa ki paidbah ba kin long kiba jai-jai bad ban kiar na ki kam ïakynad. Kane ka dei tang ka ilekshon ha kaba yn sa don tang uwei u nongjop. Ha kajuh ka por, ngi kyntu ïa kito kiba la ïoh ïa ka hok ban thep ‘vote’ ba kin mih shakhmat bad ban ym pynlehnohei ïa la ka jong ka kamram kum ki nongshong shnong.
