Kane ka ilekshon MP Lok Sabha ha Shillong Parliamentary Constituency kaba la sdang mynta, ka kham pher na kiwei pat ki ilekshon MP kiba ngi la ïohi ha ki snem kiba la lah. Ka pher namar ka dei ka sien banyngkong ba artylli ki seng saiñpyrthei ki pynïeng kyrtong ha ka sien banyngkong bad kine ki long ka National People’s Party (NPP) bad ka Voice of the People Party (VPP). Ka pher namar ka dei ka sien kaba ar ba ka United Democratic Party (UDP) bad ka Hill State People’s Democratic Party (HSPDP) kin ïatreilang ha ka ilekshon MP; ka sien banyngkong ka dei ha u snem 2004 ha ka por ba pynïakhun da u Dr S Loniak Marbañiang ha kaba ha kato ka por, ka jingïatreilang ka long hapdeng ka UDP, HSPDP bad ka KHNAM. Ka pher namar u MP ba mynta, u Bah Vincent H Pala, uba ïakhun ruh ha ka sien kaba saw na ka seng Congress, u kham lait na ka jingshah kynthoh watla u la long u dkhot ka Lok Sabha la 15 snem. Ka pher ruh namar ha kane ka ilekshon la poi ïalap sha ka jingïapher hapdeng ki seng riewlum, kawei kaba shim jait na ka Kmie bad kawei kaba shim jait na u Kpa.
Ïa ka NPP la wanrah sha Meghalaya da u Purno Agitok Sangma hadien ba u la shah rem ha ka ilekshon President jong ka Ri India ha u Pranab Mukherjee jong ka Congress ha u snem 2012. Ka la ïakhun ïa ka ilekshon MLA banyngkong ha kane ka jylla ha u snem 2013, bad ka la jop tang arngut ki MLA. San snem hadien, ka la ïoh syndon ban ïalam ïa ka sorkar da ka jingphet seng ki katto katne ngut ki MLA na ka Congress. Hadien ka ilekshon MLA ha u snem 2023, ka la ïoh lad biang ban synshar ïa ka jylla. Ka NPP, ha ka ilekshon MP ha u snem 2014 bad 2019, ka khlem pynïakhun ïano-ïano na Shillong Parliamentary Constituency bad ka la pynleit jingmut beit tang sha Rilum Garo. Hynrei kane ka dei ka sien banyngkong ba kan sei kyrtong ha kaba kum kane ka ilekshon. Ha kawei pat ka liang, ka seng Voice of the People Party (VPP) ka la mih pyrthei ha u snem 2021 hapoh ka jingïalam jong u Bah Ardent Miller Basaïawmoit, bad ha ka ilekshon MLA banyngkong ba ka la ïashim bynta ha u snem ba la lah, ka la jop saw ngut ki MLA, bad mynta ka la lah ban sei syndon da u kyrtong lajong ha ka ilekshon MP Lok Sabha.
Katba nang thnem ka jingïalap ilekshon, ngi shem ba ka jingkynthoh ka jur bha pyrshah ïa ka VPP na ka liang ka NPP bad ka Regional Democratic Alliance (RDA) kaba dei ka kynhun synrop jong ka UDP bad HSPDP. Ka shu jia ryngkhat bad ka UDP bad ka HSPDP ki don lang ha kajuh ka sorkar ba la ïalam da ka NPP katba ka VPP ka don sha ka liang pyrshah. Watla ka VPP ka dang thymmai, hynrei ka jingshah takraiñ ha kine ki artylli ki kynhun ka long ka bashyrkhei. Uba kham lait na ki jingshah kynthoh u dei u kyrtong ka Congress uba long ruh u MP ba mynta. Ha ka jingshisha, uba dei hok ban kham shah kynthoh bad takraiñ u dei u kyrtong ka Congress namar ka dei ruh ka por ban hap ban ïa pan jingkheiñ jingdiah na u ïa kaei kaba u la leh ne khlem leh ha kine ki 15 snem ba u la long kum u MP bad kumjuh ruh kum u Myntri ha ka Sorkar Pdeng.
Na ka bynta ki kyrtong ka VPP, NPP bad UDP (RDA), ka dei ka sien banyngkong ba kin ïakhun ïa ka ilekshon MP watla ka kyrtong ka NPP ka dei kaba la ïakhun ilekshon MLA naduh u 2008 bad kaba la long ruh ka Myntri la bunsien katba u kyrtong ka VPP u la ïakhun ïa ka ilekshon MLA na Umsning konstitwensi ha u snem ba la lah. Haduh mynta, ngim ïohi ba kine ki kyrtong kin ïa pan jingkheiñ na u MP ka Congress uba la don ha ka shuki la 15 snem. Ban don haduh 15 snem ha kajuh ka shuki, ka dei kaba la jrong bha bad la dei ban lah ban leh shibun ki kam na ka bynta ka konstitwensi kaba kdup tang 36 tylli ki konstitwensi Assembly. Na ka liang ki paidbah ruh ki don ka hok ban pan jingkheiñ na la u jong u MP khnang ba ngin sngewthuh la u la lah ban leh bha ne em katkum ka iktiar ba la pynkup ha u ha kine ki 15 snem.
Haba shimti ïa ka kam paidbah, dei ruh ban da ai jingkheiñ. Wat ki nongkitkam ha ki Dorbar Shnong ki hap ban ai jingkheiñ jingdiah thik pa thik haba lum Dorbar. Sa kat ïa u MP lei katno tam khamtam ba ka don ka skhim MP lane kata ka ‘MPLADS’ (Member of Parliament Local Area Development Scheme) kaba T. 5 klur ha ka shi snem. Hato la pyndonkam hok ïa kane ka skhim MP ha kine ki 15 snem? Kum ki paidbah kiba hap ban jied ïa ki Nongthaw Aiñ ha Parliament da ka jingkitkhlieh, ngi dei ban buh ïa kiba kum kine ki jingkylli namar kane ka T. 5 klur ha ka shi snem ka dei ka pisa jong ki nongshong shnong bad ym ka pisa shimet. Namarkata, ngi kyntu ïa ki kyrtong kiba ïakhun pyrshah ïa une u MP ba la shong shuki la 15 snem ba kin pan jingkheiñ na u bad ka dei ka kamram ka jong u ban ïathuh paidbah kaei kaba u la leh bad kaei kaba u khlem pat lah ban leh.
