Sa tang ar taïew ki paidbah nongthep ‘vote’ ka Meghalaya, kiba don 22 lak tam, kin ïoh ïa ka lad ban jied ïa ki arngut ki MP sha ka Dorbar Lok Sabha kaba dei ka Ïingdorbar Thawaiñ kaba heh duh jong ka Ri. Na ka liang ki kyrtong, seng saiñpyrthei bad ki nongïalap ilekshon ki la ïaid shaid-shaid ban pynsawa ïa la ka jong ka sur, ki nongrim, ki mat ki jura ha ryngkat ka jingbeiñ jingkhoh bad jingpynshai ba markylliang. Hynrei kawei na ki mat ba hap ban ïakren shi ïakren ha man ka ilekshon ka dei ka bor jong ka pisa. Khlem da bunktien ha ka jingmaitphang, ngi sngew ba lada ka pisa ka dang treikam ban ïoh ïa ki ‘vote’, ngi sngew ba ka jingpynlong ilekshon man la ka san snem kam don jingmut shuh. La bah ba ynnai shuh ïa ki ilekshon lait noh, lehse, sa tang ka jingjied ïa ki Rangbah Shnong.
Kan ym don jingmut shuh ban pynlong ilekshon namar kam don jingmyntoi ban ïa pynlut por, sngi bad bor ban leit sngap ïa ki kyrtong bad ki nongïalap ilekshon lada ha ka khyllipmat bakhatduh ngin kylla jingmut tang namar ka pisa. Kan ym don jingmut shuh ban pynlong ilekshon namar kam don jingmyntoi ïa ki kyrtong, seng saiñpyrthei bad ki nongïalap ilekshon ba kin leit na kawei ka shnong sha kawei pat ban pynpaw ïa ki nongrim bad ki mat ki jura ki jong ki namar ha kaba kut, ka ban rai kan dei ka pisa. Kan ym don jingmut ban pynsyrwa kai ïa ka khajna ba la siew da ki paidbah ha ka jingpynlong ilekshon namar la duna kiba shimkhia ïa ka ilekshon bad kiba bun ki la kheiñ dewthala namar ki ap ïa ka pisa ba kan pynrai lem na ka bynta jong ki.
Tangba kin don ki ban ai daw ba ka jingïabeh jong ki nongthep ‘vote’ ïa ka pisa ka long na ka daw ba ka Meghalaya ka dei kata ka jylla kaba bun ki baduk watla ka dei ka jylla bariewspah bha. Ngi kynmaw ba ka NITI Aayog ka la pyllait paidbah ïa ka kaiphod kaba la ai kyrteng “National Multidimensional Poverty Index: A Progress Review 2023” bad na kane ka kaiphod, la ïohi ba ka Meghalaya ka la wan ha ka kyrdan kaba lai hapdeng ka jingbun ki briew ki baduk. Hynrei ngim dei ban rieh tngen ha kane. Ngi dei ban kynmaw ba kiba bun na ki nongsynshar, kin ym kwah ïa kiba bun na ki nongshong ba kin kiew ha ka ïoh ka kot bad ba kin ïai im duk sah khnang ba kin suk ïalade ha ka por ilekshon – kawang da ki lut 500 sha ki ïing ki sem khnang ban ïoh shong biang ha ka shuki.
Ka bor jong ka pisa bym hok ka la tyllep ïa ka jaitbynriew jong ngi mynta la katto katne snem ha ka por ilekshon. Ka jingtheh pisa da kito kiba kwah long nongthaw aiñ ka long da ki spah klur tyngka. Naei ki ïoh ïa kata ka pisa? Ym don ba tip. Naei kin pynmih ïa kaei kaba ki la theh? Ïa kata ngim donkam ban da ïakren kyllaiñ namar ngi la sngewthuh lypa ïa kiei ki kam ba kin leh ynda ki jop khnang ban khyllie ïa kaei kaba ki la pynlut. Mano uta u ban shu pynlut kai ïa ka spah khlem da don jingmut ban khyllie pat ïa ka? Bad ym dei tang ba kin kamai ban pynmih ïa kaei kaba ki la dep theh. Kin kamai ha kata ka rukom ba kin ïoh 100 shah ïa kaei kaba ki la pynlut. Bad kata ka pisa ka dei ka jong no?
Haba tlot ka rngiew ka bshi, kiba thmu ban leh ïa ki kam bymman pyrshah ïa u ne ka briew shimet ki jop. Kane ka long kumjuh na ka bynta ka jaitbynriew ruh. Ka la dei ka por ban ïa pyneh noh ïa ka rngiew ka bishi jong ka jaitbynriew da kaba kyntait beit war ïa ka pisa jong ki heh spah, bad ban pyndonkam ïa ka hok ba laitluid ha ka jingjied ïa ki nongthaw-aiñ. Ynnai phaikhmat shuh sha ka spah ïoh ei kaba neh tang shi khyllipmat. Lada ma phi ki paidbah phi pyndonkam ïa ka bor, kine ki heh spah khwan myntoi kin ym ïohlad da lei-lei ban poi sha ïingdorbar thawaiñ kum kita ki nongthaw-aiñ. Ki lah ban poi tang kum ki nongpeitkai ïa ki jingïatai ïathir hapdeng ki MP kiba nep jabieng bad kiba don ïa ka mynsiem ban shakri ïa ka jylla. Lada phi ieid ïa ka jaitbynriew, phin hap ban ieid shwa ïalade. Yn ym don mano-mano ba lah ban ieid ïano ïano katba ym pat lah ban ieid shwa ïalade. Ieid ïalade da kaba kyntait ïa ka spah ïoh ei, da kaba kyrngah ïa ki jingpynbyrngia bad ki jingpynthame ba shipor. Ngim dei shuh ban pynjem daw bad ban pynjem ïa ka rngiew ka bshi jong ka jaitbynriew.
