Lyngngai ki samla jong ngi ha ka eksamin Civil Services. Balei haduh katne?

Ki samla ki hap ban pynlut por da kiba bun kynta ha ka shi sngi ban khreh kot nalor ka jingleit shah hikai pyntbit.

Sa kawei pat ka ‘result’ jong ka Civil Services Examination lane ka eksam ka ban jied ïa ki samla ba kin long ki babu ha ka kyrdan Indian Administrative Service (IAS), Indian Foreign Service (IFS), Indian Police Service (IPS) bad ki Central Service (Group ‘A’ bad Group ‘B’) ba la pynlong da ka Union Public Service Commission (UPSC), ka la wanrah ïa ka jingsngew bynñiaw ïa ka Rilum Khasi Jaiñtia bad Garo namar ym shym don wat tang iwei ruh iba paw kyrteng ha ka thup ‘result’. Mynta u snem, ka UPSC ka la ai jingmut ban thung ïa 1,016 ngut ki samla na ka bynta ba kin long kum ki IAS, IFS, IPS bad Central Service (Group ‘A’ bad Group ‘B’). Ynda la peit bniah, ngim shym ïohi wat tang uwei ruh u ne ka samla na kane ka jylla ha ka thup jong ki 1,016 ngut. Ka long shisha ka jingbynñiaw ka bakhraw ba ngim shym don wat tang uwei ne kawei ruh na kane ka jylla ha kane ka kynti. Ngim tip ngin hap ban ap sa katno snem haduh ba ngin da ïoh ïa ki trai ri trai muluk ba kin pyndep ïa ka eksamin Civil Services kaba long kawei na ki eksamin ba jwat tam.

“Baroh u briew ba stad, mano ba lah ban len, la khlem da plie ka lad, kumno un lait ban kren…” Kine ki long ki kyntien jong u Myllung Soso Tham, u Myllung bad u nongthoh bakhraw ka jaitbynriew jong ngi. Ngi tip ba ka sorkar ka la plie lad ïa ki samla ba kin leit pyntbit ïalade kumno ban ïakhun ïa ka Civil Services Examination. Ki la don ki kynhun ba nabar ruh kiba la wan ban plie ïa ki shlem ai jinghikai hangne ryngkat ka jingïatreilang bad ka sorkar jylla. Imat kita baroh ki la shu long lehnohei noh namar ym pat don iwei ruh I ban lait ïa kane ka eksamin napdeng ki trai ri trai muluk ha kine ki 10 snem ba la leit noh. Ban pynkhreh ban ïakhun ïa kane ka eksamin kam dei ka kam kaba suk. Ki samla ki hap ban pynlut por da kiba bun kynta ha ka shi sngi ban khreh kot nalor ka jingleit shah hikai pyntbit. Ki la don bun ki samla na kane ka jylla kiba la leit shah hikai kum sha Delhi bad kiwei ki jaka, hynrei kim ju kham lah ban poi shaduh kaba kut. Ban poi sha ka jingjop, donkam ïa ka jingminot, jingshah shitom, jingiehnoh ïa ki kam pynbyrngia bad ka jingmut jingpyrkhat kaba ïar bad kaba proh.

Ki samla trai ri trai muluk jong ngi kim dei satia kiba dang duna ha ka liang ka jingtip. Ki long kiba nep ha ka jabieng bad ka pyrkhat ka pyrdaiñ. Hynrei lehse kiba bun kim pat kot bor pat ban ïakhun haduh ki kyrdan kiba kham shajrong kum ka Civil Services Examination. Na u snem sha u snem, ngi ju ai mynsiem ïa ki samla ba kin ïakhun beit ïa kane ka eksamin khnang ba kin lah ban long ki nongpynïaid ïa ka synshar ka khadar ha jylla lajong. Ki samla kim dei ban hun tang ha ka jylli kaba ki la mad baroh shi katta. Shabar jong ka jylli kaba ki don mynta, ki don sa ki jylli kiba kham ïar bad kiba khot ïa ki ban ïashim bynta lem. Lada shu hun tang hangne, shano ngin poi? Ki lad ki don beit haba ka mon ka long kaba skhem bad kaba jwat. Ki don bun bah ki samla kiba la pyndep ïa katei ka eksamin watla ki wan na ki longïing longsem kiba duna ha ka ïoh ka kot bad ka kamai ka kajih. Ki trei shitom miet la bad sngi ban ym pynsepei ïa ka um syep bakordor jong ki kmie ki kpa kiba la pynheh pynsan ïa ki. Ki siew kylliang da ka jingtrei shitom ïa ka jingtrei shitom bad ki ïoh ïa ka lad ban kheit ïa u soh bathiang.

Ngi sngewdei ban kyntu ïa ki shlem ai jinghikai ïa ki khynnah bad ki samla la ki dei ki skul lane ki kolej lane ki skulbah ba kin pynkhreh ïa ki ba kin long ki atiar kiba khlaiñ jong ka lawei. Ban shu ïa duh sah ïa ki IAS, IFS, IPS da ki phew snem, kan long ka jingma lashai. Ngi donkam ïa ki briew lajong ban bat ïa u lakam jong ka jingsynshar khnang ba ngin kham shngaiñ. Ngi tip ba ki ‘riew saiñpyrthei ki dei tang ka dur, hynrei kiba pynïaid lut ïa ki kam ki jam jong ka sorkar ki dei hi ki babu IAS. Kine ki don shisha ïa ka bor ban wanrah ïa ka jingkylla na ka bynta ka jingbha. Ngi hap ban shu kyrmen ba ki samla jong ngi kin ïa kyndit thiah bad long kiba trei shitom bad minot ha ki jingpule khnang ba kin poi lem sha ka jingjop kumba long kiwei ki jaitbynriew.

Haba kiwei ki jaitbynriew ki lah, balei ki jong ngi kim lah? Kaei ka daw? Hato ki duna ha ka jingnang jingtip ban ïakhun bad kiwei pat ki jaitbynriew ha kane ka Ri? Hato ki duna ha ka jingpynkhreh ïalade? Hato ki long ki bym trei shitom? Hato ki kheiñ sting ïa kane ka eksamin kaba jwat bad mutdur ba kan long kaba jem? Hato kim don ka mon kaba skhem ban ïakhun? Hato ki kham sngewtynnad ïa kiwei ki jait kam khamtam ki kam pynbyrngia? Na uwei u snem sha uwei pat, ngi buh ïa kiba kum kine kijuh ki jingkylli. Tangba kat nang kren, katta ka nang long kumjuh. Ki kmie ki kpa bad ki samla jong ngi ki dei ban ïa pyrkhat janai namar ngi donkam ïa ki samla jong ngi ba kin bat ïa ki kyrdan IAS, IFS, IPS bad kiwei-kiwei. Balei ban shu sngewtynnad tang ïa ki kam sorkar ba malu-mala? Balei ban ïa jaituh ban khreh kot da ki ar ne lai snem hashwa ban leit thoh ïa ka eksamin Civil Services? Ynnai pynlut por ha ki kam kai ne ki kam ki bym tei ïalade bad ïa kiwei. Aiti lut ïalade na ka bynta ka jingbha shimet bad ka jingmyntoi lang jong kiwei.