Raphael Warjri
Ka jingstad jong ki longshwa manshwa ha ryngkat ki khanatang ki puriskam kiba synrop bad ka rukom sumar pynkhiah ïa kiba kem pang laiphewjait ka long kaei kaei kaba dei ban puson bad pynshongñia. Ym long ban kheiñ dewthala lane ban ym suitñiew lane ban kynnoh ba dei ka jingngeit bieit, hynrei dei ban bishar pynshongñia katkum kaba ki briew ki mad ha ka imlang shalang. Ki snap jong ka deiriti, ka mariang sawdong, ka rukom im, bad kaba pnah bad tbit jong ki briew shimet ha kano kano ka kam ka ïa ïaid ryngkat ryng-kat bad ka phalang kum ka riti dustur kaba kyrsoi na kata ka jaitbynriew. Shwa ban pynrem, ban ñiewbeiñ bad iuhroit ïa la ka snap tynrai bynriew lajong, dei ban don u sawar ban nujor bad ka pyrthei shityllup. Ban ai beit plak na mationg lah ban kdew kum ïa ki doktor dkhar kiba la jylliew ka stadtip stadmaian katkum ka juk mynta, hynrei lada par pyngkiang ka miaw ïong na ka lynti ba ki dei ïaid, kin sangeh shwa namar ki sngew ba sniewbok sniewkupar. Wat ki kharlieh ruh ki don la ka jingngeit katkum ka deiriti tynrai kaba ki long pyrshah ïa kaei kaba ki ïalap ha ka imlang sahlang. Kita ki long ki snap jong ka jaka kaba ki la im bad la san la rangbah ha kata ka deiriti lajong, kumjuh ruh ki paidbynriew Khasi ki don la ka rukom ha la ka imlang sahlang kaba ïapher kawei na kawei pat. Ha ki kharlieh lei la jyllei ruh kito kiba ym ngeit blei tangba kim lah pat ban batai ïa ka bor phylla jong ka mariang ha pyrthei ne sha kylleng sawdong ka hawhaw, bad kaba kongsan tam ka long ba ym lah ban batai ïa ka jingïap lada dei ïa ki parabriew ne ia kino kino ki jynthaw ba im. Hynrei kiei kiei jong ka mariang te ki long salonsar kumjuh hynrei ka jingnang jingtbit pat ka shong katkum ka jinglong ha ka imlang sahlang kaba kyrsoi bad san lyngba ki riewtbit shimet ban pynpur pynphriang ha ka imlang sahlang.
Kawei na ki rukom pynkhiah ka dei kaba beh ksuid. Lada beh ksuid u nongsumar tynrai katkum ki riti jong ka jaitbynriew lajong la Khasi ne kino kino ki jaitbynriew, ki paidbah kyllum kin ñiew ba ka dei ka jingngeit bieit. Hynrei lada beh ksuid ki lyng-doh ne pastor jong ki balang Khristan kata ruh hakhmat ki paid riewngeit, ki paidbyllien ki ïa risa bad khie wahleng. Lada bishar ïa kata ka rukom pynkhiah ka long kaei kaei kaba dei ban pynshongñia katkum ka jinglong jingman kata ka rukom kem pang bad ka jingtbit jong ki nongbehksuid. Ha ba shim kyllum ki paidbah babun balang kim pdiang ia kane namar ba ka jingstad jong ka juk mynta ka la shaniah beit ha ka rukom sumar kaba katkum ka juk. Dei tang kito ki ba mad ha la khohsiew kiba sngewthuh haduh katno ka long kaba syrtok haba don ki bahaiing bahasem kiba shah kem rngiew ha ki ksuid kum kaba ngat puri bad kiwei kiwei ki rukom. ïa kane ka bynta ym dei ban kam ba ka dei ka jingngeit namar ba kito kiba ioh pang ruh kim tip eiei, lane ki bahaïing bahasem ruh kim tip thikna, bad ki shu suba halor ki dak ki shin.
Haba don mano mano ba ngat puri lane ba shah aiksuid, dei tang kito ki nongsumar batbit kiba sngewthuh shai ïa ka jingpang lyngba ka khan ka bishar bad ki tip ruh kumno ban law ban loit. Lada dei ka ba jwat lane ba ym lah shuh ban law ban loit, kin batai hok beit ha ki trai nongpang kumba ki shem. Kane ka lah ban long da u nongkñia nongkhan Khasi, lane ki dkhar kiba sumar katkum ka jingtip bad jing-tbit ba tynrai kaba ju don ha ka imlang sahlang. Ym lah ban len ba ki don ruh ki nongsumar kiba shu pyrthuh bud tang ban kamai pisa lane kamai burom na ki paidbah. Kum kita kiba tynneng khlem da tip, ki don kiba thmu tang ban kamai pisa bad ki don pat ki ba thmu ban pynsniew ïa ka kupar jong ki briew. ïa ki nongsumar ba shisha ban law ban loit na kaba shah kem rngiew ha ki ksuid, la jer ha ka ktien phareng ‘Shaman’ ne ‘Folk Healer’ ne ‘Herbalist’ tangba kaba khatduh ka kham dei tang ïa kiba ai dawai kynbat, ym da dei eh kiba law ba loit. Kito kiba tynneng bad leh mynleh ban pyrthuh bud khlem da nang la jer ha ka ktien phareng ‘Quack’ bad lada dei kiba thmu ban leh sniew ïa ki briew pat la jer ïa kata ka kam ha ka phareng ‘Witchcraft’ ne ‘Black Magic’ ne ‘Sorcery’ ne ‘Voodoo’ ne ‘Necromancy’ ne ‘Occult’. kine ki ktien phareng ki don la ka jingmut lajong ha la ka ktien kum ka ‘Necromancy’ ka dei thik ïa kiba khyllie ïa ki metiap na jyntep, ‘Sorcery’ ka jan syriem kum ka ba rithlen, kiwei kiwei te ki long kum kaba aiksuid aikhrei lane kaba shu leh byrtong tang ban pynthame bad tyndep ïa ki briew kiba shaniah ha ki ta kiba leh kamsniew kam bymman.
Ha kaba ïadei bad ka rukom sumar Khasi te ka da don ka jingtip ba thikna ha kito ki nongsumar ba shida lada dei ha ka duwai ka phirat, ka ïapan ka ïasaid, ka khan ka shat, ka pyrsad lane wat kaba dud sabuit ruh. Nalor kata ki nongsumar ba shida bad batbit ki don ruh ka jingtip ba kynsai ha kaba ïadei bad ki kynbat kiba long dawai na ka bynta ban sumar kat kum ki jingpang kiba ïadei bad ki briew.
