Ki kam lehnoh ki la jah, jyllei sa ki kam lute

Ngim don da kawei pat ka lad, hynrei ban ïada dalade ïalade namar ka jingbun palat ki nongtuh nonglute.

La katto katne por mynta, ki kam lehnoh ha Meghalaya ki la kynjah jar. Naduh ki snem 2017 shaneng, ki kam lehnoh, khamtam ha Rilum Garo, ki la pjah slam-slam. Mynshwa, ki kam lehnoh ha Rilum Khasi Jaiñtia ki paw lyngba ka seng Hynñiewtrep National Liberation Council (HNLC) katba ha Rilum Garo, ki seng ki kynthup ïa ka Garo National Liberation Army (GNLA), A’chik National Volunteers Council-Breakaway (ANVC-B), Liberation of A’chik Elite Force (LAEF), United A’chik Liberation Army (UALA), A’chik Songna An’pachakgipa Kotok (ASAK), Matchadu Matchabet, United People’s Revolutionary Alliance (UPRA), A’chik Tiger Force (ATF), A’chik Revolutionary Front (ARF), A’chik National Liberation Army (ANLA), A’chik National Cooperative Army (ANCA), A’chik National Central Liberation Army (ANLCA), A’chik Matgrik Tiger Force (AMTF) bad kumta ter-ter. Ha kito ki por, ngi kum ki nongthoh khubor ngi shem jingeh shisha ban kynmaw ïa kawei pa kawei ka seng lehnoh bad mano kiba donkti ban leh ïa kaei. Ka jingkharoi jong kitei ki seng kieng atiar ka la wanrah ïa ka jingïam briew bad ka jingbym shngaiñ ïano-ïano ruh.

Haba ïanujor ïa ka jinglong jingman ha kane ka por, bad 10 snem mynshwa, ka la pher na ka daw ba mynta, ki kam lehnoh/kam kieng atiar ki la kynjah. Ngi kynmaw kyndiang ïa kito ki aïom bad ki por ba ki paidbah ki sheptieng ban leit ban wan wat haba shit ba shai namar ka jingdon ki ‘riewkieng atiar ki bym salia wat ban pynbthei da ki bom. Ngi hap ban sngewnguh ïa ka sorkar bad ki pulit kiba la trei shitom ban pynduh pyndam ïa ki kam lehnoh. Ka jingtrei shitom naduh kiba heh bad haduh ki barit ka la wanrah biang ïa ka jingsngew shngaiñ ha kaba ngi lah ban ïaid ban ïeng khlem da don jingsheptieng. Ki don bun bah ki pulit bad ki ‘riew paidbah kiba la duh noh ïa la ka jingim bakordor ha ka jingïakhun pyrshah ïa ki ‘riewkieng atiar. Ki don bun bah kiba la duh ïa ki kmie ki kpa, hynmen ki para, bad kiwei pat ki bahaïing hasem ha ki ktang suloi jong ki lehnoh. Kiba kum kita ki sngewthuh bha ïa ka jingkordor jong ka jingsuk bad ka jingduh kaba ka jingïaumsnam ka wanrah ïa ka ïing ka sem.

Hynrei haba ngi phai pat sha ka por kaba mynta, ngi shem ba ki kam lute ki la jyllei shaba palat. Ka jingtuh naduh ki khiew syntiew haduh ki ar shaka bad ki saw shaka ki la jyllei na kawei ka shnong sha kawei pat. Kine ki kam lute ki dei ka jingknieh noh ïa ka umsyep ba la pynjaw shitom da kiwei. Ki don kiba thied ïa ki ar bad saw shaka da kaba shim ram na ki Bank bad kiwei-kiwei ki shlem. Katba ka jingsiew kam pat kut, ki mad noh ïa ka jingshah tuh. Ki don pat kiba la kynshew miet la bad sngi ban ïoh thied ar ne saw shaka khnang ban suk ka leit ka wan, khamtam ïa kiba la don la ka jong ka ïing ka sem bad ki khun ki kti. Hynrei baroh ka jingtrei shitom bad jingjaw syep ka shu kylla lehnohei tang ha ka shi khyllipmat haba wan ki nonglute ban rong noh ïa kato ka ar ne ka saw shaka.

Ka jingjyllei jong ki nonglute ka buh jingma ïa ki nongshong shnong. Ki ju ong ba u nongtuh um ju wan rung sha kano-kano ka ïing da kaba pyntip lypa. Haba u wan, ngim tip la u rah bad ki tiar pynmynsaw ne tang ki kor ban ïoh tuh ïoh thiem. Wat haba la tip ba u nongtuh u la don ha ïing, ki don ki bym nud ban saham namar kim sngewthikna la u rah bad ki tiar pynmynsaw ne u wan da ka met suda. Lada jia ba u nongtuh u rah da ka wait ne kano-kano ka tiar pynmynsaw, kan buh jingma ïa ki trai ïing ban ïatynjuh ne ïakhun ïoh ba ka poi sha ka jingmynsaw bad ka jingkhlad. Ngi kynmaw ba ha ki snem kiba mynshwa ba ju jyllei bha ki nongtuh, ki shnong ki thaw ki ju ïa mih bad rangbah, longkmie bad samla ban pahara ha shnong ha thaw. Tang ki pulit kim sngewlah shuh ban teh lakam ïa kita ki nongtuh namar ka jingbun palat.

Ban ïakhun ïa kine ki kam tuh kam thiem, la buh ïa ki kor CCTV (Closed Circuit Television Camera) ha kiba bun ki jaka. Hynrei wat lada ka jingdon jong kine ki kor ka ïarap ïa ki pulit ban thwet ïa kiba donkti ha ki kam lute ne kiwei pat ki kam be-aiñ, dang donkam shuh ban pynkhlaiñ ïa ka jingïakhun namar ka la long shaba palat. Mynshwa, ki seng lehnoh ki ju phah da ki shithi dawa pisa sha ki nongshong shnong, kam pher la ki dei na kano-kano ka jaitbynriew. Hynrei mynta, ki nonglute kim don jingmap ïano-ïano bad ki tuh naphang, kat naba ki ïoh. Kaei kaba kongsan ban leh kum ki nongshong shnong ka long ban shu husiar bad phikir ïa la ki jong ki ïing ki sem da kaba shim ïa ki sienjam bapher-bapher ban khanglad ïa ki nongtuh nonglute ban wan prong ha ïing bad ban rah ei ïa ki jingdon jingem. Ngim don da kawei pat ka lad, hynrei ban ïada dalade ïalade namar ka jingbun palat ki nongtuh nonglute.