Leh Syntan bad Thala La Ka Tynrai

Ha u snem 1981 u la ioh lad ha ka khep ba la kyntang lyngdoh ïa la u pyrsa lajong u Fr Cyprian Phrang Lyngdoh.

Raphael Warjri

Naduh kita ki snem ka Ri Khasi ka la shah lynsher ha ka saw ka sian kaba lynter taid na ka synshar teh-mraw ki phareng, jyllei sa ki dkhar kiba la lyngkien ha sor bad ha nongkyndong, kiba wanlam ïa ka hiran ha ki trairi traimuluk ha ban da suwan. Lehse ki riew rangbah ha kita ki por ki don byllai ki jingjynjar ha ka imlang sahlang ba ki dei ban kit, kumjuh ruh ki seng bhalang ki kynhun laiphewjait kiba dei ban kit ïa ka khia ka shon jong ka jaitbynriew. Nakata ka daw u Sohpetbneng u long ba dang hap ban tyngkan shwa namar ba ka jingshyrkhei na kiwei kiwei ki bynta ka la shlei haduh tyngkong bad khyrdop jong ka Ri ka raij. Ym lah ban kynnoh ïa ki longshwa man-shwa ha kata ka juk haba ka kyrdit jong ki longïing longsem bad jong ka jaitbynriew ka long kaba la palat liam. Kumta ym dei ban dang khmih lynti ïano ïano ban phikir ïa ka thaw ba ker sawdong da ka khlaw ba rben naduh tbian haduh kliar jong u Lum Sohpetbneng. Hynrei don kiba bynnud bad buhnud ba wat tang kawei ruh na ki kynhun seng Khasi ha kita ki snem ki khlem khluh ban phikir ïa ka ban thwet ki lynti ban syllok bad ka Raij Sumer ne Raij Mawbuh na ka bynta ban pynneh, sumar sukher bad pynphuh pynphieng ïa ka lyngwiar sawdong u Lum Sohpetbneng. Kaba bynnud, buhnud bad khmih lynti ïa ki kynhun seng Khasi ka long namar ba ka dei halor ka nongrim jong ka ban kyntiew ïa ki riti dustur tynrai, khlem pat ktah ïa ka niam tynrai. Kumta lada dei lei lei ïa ka niam tynrai, ka la dei ka deiti jong kano kano ka kynhun seng Khasi ban ïeng rangbah naduh kita ki por ban pyrshang wat lada dei tang khyndiat khynsoit ruh. Hynrei jar jar ym don mano mano lait na u Fr Sngi u ba atnud marwei shimet ban pyrshang wat hapdeng ba shah teh ha ki jingkitkhlieh da kumwei pat ki rukom.

Ka la shim por da ki phew snem ba u Fr Sngi un duriap halor ka kam bakhia shaphang u Sohpetbneng, haduh ba na ka kamram kum u lyngdoh Balang Katholik ban thaw lad lyngba ka kam shakri paidbah ha ka balang ban kyntu kynpham ïa la ki parabangeit ban kyrshan ïa ka jingthmu basngur. Kat ka longrynñieng jong u Fr Sngi, ym don ki parabangeit Katholik ki ban kyrngah ne pyrshah ïa ka jingthmu ba-sngur mynsiem, wat lada ym don kano kano ka snap ha ka balang Katholik. Hynrei ka saiñpyrkhat jong u Fr Sngi ka la pynskhem ïa ki parabangeit ka balang Katholik ban kohnguh bad buddien ïa ki jinghikai kiba la pynshongñia katkum ka juban baskhem kum u rangbah Khasi. Hynrei ki jingthmu jong u Fr Sngi ki la tyngkhuh diengpyngkiang na la ki parabangeit kiba khlem lah ban pdiang ïa ki jinghikai pynshai, khamtam ki para lyngdoh ha ka balang Katholik kiba dei na kiwei pat ki jaitbynriew. Jar la katta ym don ba lah ban tapnia ne kynthoh pyrshah markhmat ïa u Fr Sngi namar ba u don ki ñia kiba skhem ban batai ïa la ka jingsngewthuh kaba don la ka nongrim. Na kata ka daw ba u Fr Sngi u la tur shaphrang ban thwet ki lynti ban pynïeng la ka rasong ha ka nam jong u Sohpetbneng, kum ka thymmei jong ka longbynriew manbynriew jong ki paidbynriew Khasi. Ha u snem 1981 u la ioh lad ha ka khep ba la kyntang lyngdoh ïa la u pyrsa lajong u Fr Cyprian Phrang Lyngdoh. Ha ka 3 tarik Jymmang, 1981 ka la don ka jingrakhe kaba khraw ha Mawbri na ka bynta ka jingkyntang lyngdoh ïa u pyrsa jong u Fr Sngi, ha kaba baroh ki parabangeit Khristan Katholik ki la duwai bad rwai shitrhem katkum ki riti balang Katholik. Tang u Fr Sngi mawei uba khlem klet pat ïa u Sohpetbneng wat kat kata ka rong ka taw, ka risa ka kynhoi ba lehkmen na ka bynta ba la ioh sa uwei u lyngdoh na ka thaiñ uba dei artat u pyrsa trai lajong.

Ha kata hi ka janmiet u Fr Sngi u la pynkhreh ban leit kiew sha kliar Lum Sohpetbneng, hynrei ba la kham pajih na shnong Mawbri, ki la shong thai noh ha kawei ka longïing ha ranab lum. Ha kata ka janmiet u Fr Sngi u la ioh lad ban khana parom shaphang ka thymmei jong ka jingkieng ksiar u Lum Sohpetbneng ha la ki parabangeit ha kaba la don ryngkat u pyrsa lajong, u Fr Cyprian Phrang ba dang shu dep kyntang ha kata hi ka sngi. Ynda la dep ka khana parom, la ïa shongthait bad thiah jah jrem noh shwa ban khie pat ban kiew ïa u Lum Sohpetbneng. Dang dum ïong ngit shwa ka phyrngab jong ka 4 tarik Jymmang, 1981, la ia khohreh baroh ban sdang noh kata ka ban kiew sha kliar Lum Sohpetbneng bad shwa ban saw ka tyng-ab, ka kynhun jong u Fr Sngi ki la poi tiap ha kliar Lum Sohpetbneng. Da ka jing-kmen kaba khraw ki la ïa risa kynhoi, hynrei u Fr Sngi ha la marwei u la bynñiaw namar ba la nang julor shuh shuh kata ka duwan bad ki mawbynna haba nujor bad ka sien nyngkong ba u la leit kiew bad la ka kynhun kum u samla myn ha ka snem 1935. La sngew dei ban ban jur sa shisien ba u Fr Sngi kum u samla u la sakhi ïa ka ba la lehsang ban pynkhyllem ïa ki mawbynna bad pynpra ïa ka duwan ha u snem 1935, ha kaba ki la pynbha malu mala kat ba lah. Sa ha u snem 1981 u Fr Sngi u dang bynñiaw biang sa shisien ba ym don tang iwei I rang ne thei Khasi lane ki kynhun ne seng Khasi ki ban suitñiew ïa ka duwan dupat Sohpetbneng.