Ka ‘Smart City’ ne ka ‘Smam City’?

Ka jingther u ‘lap bah ‘lap san ha kine ki khyndiat sngi ba la lah, ka la pyni pyrthei ba ka Shillong ka dang jngai ban kot sha ka kyrdan jong ka ‘Smart City’. Ki surok ki la lyngkien da ka um slap namar ka jingbym biang ki nala. Ki surok ki la dap beit ‘smam’ da ka um haduh ba ka la buh jingeh ïa ki nongïaid nongïeng. Nalorkata, ka jingkhapngiah ‘smam’ jong kane ka sor kaba la shna la thaw khlem ka saiñdur ka la nang kynrei. Ka jingdon jong kita ki ‘slum’ ki la pyndap beit ‘smam’ ïa ki jakhlia bad ka la nang pynbun ‘smam’ ïa ki kam sniew. Ka jingjyllei ka jingbret pathar ïa ki ñiut ki ñier bad ki jaboh jabaiñ ka la nang pyndap ‘smam’ ïa ki jakhlia wat ha ki jaka ba la mana ban bret jaboh. Ngi tip ba ka Shillong ka la shah kynthup ha ka thup jong ki 100 tylli ki ‘Smart City’ ha u snem 2018. La hynriew snem ngi la ïaid naduh ba ka Shillong ka la shah kynthup kum kata ka ‘Smart City’ ha kaba yn hap ban pynwan dur thymmai ïa ki lynti syngkien, rukom sam umbam umdih bad bording, bad kiwei-kiwei. Hynrei ngi shem ba ka Shillong ka dei hi kata ka ‘Smam City’ namar ka jingkhapngiah ka la long shaba palat liam bad ym i don lad shuh ban leh da kumwei pat pynkylluid ïa kane ka sor kaba la shna khlem da don ka saiñdur. Lada ïaid da kjat ha ki jaka paidbah ruh khapngiah, lada shong da ka kali ruh khapngiah.

Dang shen, u Symbud Myntri Rangbah, u Bah Sniawbhalang Dhar, u la ïathuh ba napdeng ki projek ka Smart City baroh, dei tang ka jingpyntrei ïa ka Smart Road ka kham suki naba ka la pynmih shibun ki jingeh. U la ïathuh ba ka jingsuki jong kane ka projek surok ha ka Smart City ka dei namar ka jingbym ïoh jaka. U la pyntip ba ka jingslem ka surok Smart Road ha Lachumiere ka dei na ka daw ka jingbym ïoh jaka bad ka sorkar ka dang khmih bniah biang ïa kane ka projek. U Symbud Myntri Rangbah u la ong ruh ba ka jingslem jong ka projek Smart Road nalor ka jingbym ïoh jaka, ka don ruh bun ki daw kiba kynthup ïa ka jingïatakhuh bad ki jingkyntur pud u paidbah, ka jinghap pynkynriah ïa ki post ilektrik, ka jinghap khang ïa ka ïaid ka ïeng ki kali ha ki jaka ba khim bad kiwei kiwei. Tangba u la pyntip ba ka jingpyntrei ïa kiwei pat ki kam hapoh ka Smart City Project ki la ïaid shakhmat. U la ïathuh ba ki don haduh 17 tylli ki projek ba la pyntrei kiba kynthup ïa ka jingshna ïa ki jaka pynïeng kali kiba la jan dep bad kiba dang ïaid shakhmat, ka Rain Water Harvesting bad kiwei kiwei.

Kane ka ‘Smam City’ kan sa nang ïalam sha ki jingeh kiba nang kham pynsyrtok ïa ngi baroh. Ki kali thymmai ki mih da ki spah tylli ha ka shi sngi. Ki kali kiba wan na kiwei ki distrik ki long da ki phew hajar ha ka shi sngi. Ki kali kiba wan tuid na Assam ruh ki la nang pynkhapngiah ‘smam’ ïa ki surok. Ngi shu ïohi tang ka jingkhapngiah kat shaba phai. Lada ïaid da kjat kum ha Motphran bad Khyndailad, ka long kumjuh. U khun bynriew u la dap ‘smam’ kat shaba leit. ‘Smam’ kat shaba phai. Ka dheng kali ha Shillong, kaba la hap ban ïakren shi ïakren na ka por sha ka por, ka dei namar ka jingkhapngiah ki surok, ka jingbun palat ki kali, ka jingïaknieh ban ïoh poi nyngkong watla ym don khusnam na ka bynta kita kiba wan nyngkong, ka jingduna ki jaka pynïeng kali bad ka jingbymlah ban thaw ïa ki surok thymmai. Ki surok ki long kumjuh, ki kali ki la nang kha haduh ba la i shyrkhei. Ki kali ki la khapngiah ha ki surok shnong namar bym don jaka set. Man la ka sngi, da ki phew tylli ki kali thymmai ki mih na ki jaka die la kumba mih ki kber. Ka sorkar kam len ba ka dheng kali ka dei ka jingeh khamtam ba kane ka jaka ka long lum bad ka jynjar ban pynmih ne shna surok thymmai. Nalorkata, ka la pynpaw ba kiba bun ki jaka ha Central Shillong ki dei ki jong ki shipai lane kita ki Defence Land. Ka long kaba jynjar ban ïoh ïa ki jaka shipai ban pynkylla sha ki jaka paidbah. Hynrei lada don ka mon, lah ban pynlong kam. Ki sorkar kiba hashwa ki la ïa pyrshang ban ïakren ha Delhi tangba ki dei ban kham pyneh ïa ki jingïakren khnang ba ka kam kan urlong.

Ngi ïohi ba na ka liang ka sorkar ka la pyrshang ban pynkylluid ïa ki lynti ki surok da kaba wanrah da ki bos ‘STEMS’ ban leit shaw, bad leit on ïa ki khynnah skul. Ngim pat da tip bha haduh katno kine ki bos ki treikam lane kim treikam, hynrei ngi ïohi ba ki don ki khynnah skul kiba pyndonkam ïa ki. Ïa kine ki khynnah bad ki kmie ki kpa jong ki ngi dei ban ai ka jingïaroh namar ka jingnoh synñiang ban pynkylla ïa kane ka ‘Smam City’. Lada 100 na ka 100 ki khynnah skul ki pyndonkam da ki bos ‘STEMS’, lehse ka jingkylluid kan nang kham bun. Tangba kane ka shong ha ka jingstad jong ki kmie ki kpa. Yn ym lah ban pynbor ïano-ïano ban pyndonkam ne ym pyndonkam ïa kine ki bos ba la buh kyrpang bad kiba imat ki la don ki lad ki lynti ban khang ïa kino-kino ki jingjia ba sngewsih. Dei ha kum kine ki bynta ba ka pyrkhat shimet ka ktah lang ïa baroh. Ngi hap ban shu kyrmen ba kin nang don bun ki khynnah skul ki ban shong da ki bos ‘STEMS’ namar kumba la kdew hashwa, ym lah ban pynbor ïano-ïano ban pdiang ne kyntait ïa ka jingpyndonkam da kine ki bos.

Sa kawei pat ka bynta ka long ba ngim dei ban kmen tohhoh ba ka sorkar ka thmu ban pynkiew ïa kata ka ‘New Shillong’ da kaba pynkynriah ïa ki shlem treikam na kane ka sor ba mynta sha ka sor bathymmai. Lada ka sorkar ka bakla bad ka jingpynwandur ha ka rukom kaba dei, sa tang katto-katne snem, ka ‘New Shillong’ kan sa kylla long sa kawei pat ka ‘Smam City’. Namarkata, ngi kyrmen ba ka sorkar kan pyndonkam ïa ka jingshemphang ban pyllait lypa ïa ka ‘New Shillong’ ba kan kylla kum ka ‘Old Shillong’ lane kata ka ‘Smat City’.