U Nongsaiñ Hima, 2023
Ha kine ki khyndiat sngi, ka tnat Labour jong ka Sorkar India ka la pyllait ïa ki jingkheiñ jingdiah kiba ïadei bad ka jingkiew dor ïa kaba la tip kum ka “All-India Consumer Price Index Numbers for Agricultural and Rural Labourers – August, 2023”. Haba peit ïa kine ki jingkheiñ, la shem ba ka jingkiew dor na ka bynta ki nongtrei ha ki lyngkha bad ki nongtrei bylla ha nongkyndong ha u bnai Nailar 2023 ka la kiew da 9 poiñ bad 8 poiñ ban ïa kaba long ha u bnai Naitung 2023. Ki daw jong ka jingkiew dor ka long na ka jingkiew ka dor ka mur ki bam ki dih da 8.38 poiñ bad 7.69 poiñ kum u khaw, atta, dai, dud, doh blang, shini, sohmynken, shynrai, piat, rynsun bad kiwei. Haba ïanujor bad baroh ki jylla, ka jingkiew dor (Consumer Price Index Numbers for Agricultural Labourers) kaba heh tam ka dei ha Meghalaya da 19 poiñ katba na ka bynta ki nongbylla ha nongkyndong (Rural Labourers), ka jingkiew kaba heh tam ka dei biang ha Meghalaya bad Gujarat kaba long mar 18 poiñ. La batai ba ka jingheh palat ka dor ha kine ki jylla ka dei na ka daw jong ka jingkiew ki dor ki mur jong u khaw, dai, doh masi, umphniang, piat, sohmynken, dieng thang, bai shong bos bad kiwei.
Ha kane ka jylla jong ngi, ngi snem ba kiba bun na ki nongshong shnong kim ju ud ju nam than ynda kiew dor. Ki thied beit ïa kaba dei ban thied khlem jingkhuslai. Ha kiwei ki jylla, ngi shem ba ynda la kiew dor palat ki mar bam mar dih, ki paidbah ki ju mih sha surok ban dawa na ka sorkar ba kan tuklar lem khnang ba kan ym ktah than ïa ki. Hangne ha jylla jong ngi pat, ngi ïohsngew tang ïa ka jingjar-jar bad ka jingsngap mynthi. Ngi shu ïoh jingtip ba ki don ki jingud jingnam hangne hangtai katba ym ju don satia ki ban ïa mih sha surok ban dawa lem kum kiwei pat ki paidbah nongshong shnong ka Ri.
Ba ka Meghalaya kan poi halor duh na ki jylla baroh ha ka jingkiew dor kumba la kdew haneng ka long kaba ma. Ka jingkiew dor ka wanrah ïa ka jingkordit ïa kiba bun khamtam ki duk ki suk. Kum ka nuksa, ha ka jaka ba kin hap ban pynlut T. 100 ban thied bam, kin hap ban nang trei shitom ban pyndap sa T. 100 namar ka jingkiew dor ha ki mar bam mar dih. Ngim pat ïakren ïa ka jingkiew dor ha kiwei pat ki bynta kum ka bai pule, bai dawai. Lehse ki bun ki longïing longsem ha sor bad nongkyndong kiba mad jingeh namar ka jingkiew dor hynrei ki ïai shah ïa kita ki jingeh khlem da pynsawa ïa ka sur jong ki namar ki ïohi ba ym don satia ki ban ïalam ïa ki ban ïa pynsngew sha ka sorkar halor kane ka jingeh kaba shyrkhei. Ka jingkiew dor ka lah ban ïalam sha ka jingduk kaba nang kham tasam shuh-shuh bad ka buh jingma ïa kiba bun ki longïing longsem.
Ka dei ka kamram jong ka sorkar ban shim ïa ki sienjam ban teh lakam ïa ka jingkiew dor. Ngi kynmaw ba ha u snem 1997-1998, ka BJP ka la duh syndon ïa ka bor synshar ha Delhi tang namar ka jingkiew dor ba la palat liam jong u piat. Ki paidbah ka Delhi ki la ai jingsneng ïa ka sorkar BJP ha kato ka por da kaba pynliem ha ka ilekshon bad naduh kato ka por, ka BJP ka khlem lah shuh ban khie-khlieh ban ïoh ïa ka jingsynshar ha Delhi ïa kaba mynta la synshar da ka seng Aam Aadmi Party (AAP) jong u Arvind Kejriwal. Haduh katta ka long ka bor jong ki paidbah tang ba kiew dor u piat. Hynrei kiba bun ki nongshong shnong kiba mad ïa ka jingeh na kane ka jingkiew dor ki khlem map satia ïa ki nongsynshar jong ki bad ki la ai da ka jingsneng kaba haduh mynta ka BJP ka kynmaw sah.
Ka sorkar Meghalaya ka dei ban da peitngor bha ïa ka jingwan ki mar ki mata sha ka jylla bad ban pynthikna ba kan ym don satia ka jingkiew dor kaba palat liam haduh ba kan da ktah lut ïa ka pla tyngka jong ki duk ki suk. Ngi kyntu ruh ïa ki paidbah ba kin pynsngew ïa ka sur ka jong ki lyngba ki lad pathai khubor halor kane ka mat jong ka jingkiew dor khnang ba kata ka sur kan poi sha ki tyndong shkor jong ka sorkar bad ba kan shim ïa ki sienjam kiba donkam khlem da pynslem. Lada ngi ailad sah kumne ban ïa im hapdeng ka jingkiew dor ki marbam mardih, ngim tip shuh ngin ïapoi shano kum ki nongshong shnong. Ngim dei ban lehraiñ ne tieng ban kren ïa ka jingshisha bad ïa ki jingeh kiba ngi ïakynduh namar lada ngim kren ka sorkar ruh kan ym don por ban ïohsngew wat lada ka ïohi bad ka tip shai ïa ka jingeh.
