Shri. G. Singh Syiemlieh
Ki sngi ki la leit bad ki la wan bad kin dang ïai wan na ka snem sha ka phew snem ym lap ba sngewthuh. Ki sngi ki snem bad ki phew ki phew snem ym lap sngewthuh mynno ki leit bad mynno ki la wan. Lada shu ong shi kyntien ngi la sngew ba ki la kham lyngkot hynrei kim shym la long da kumta. Ki dang bat ïa ka 24 kynta shi sngi 30 ne 31 bnai bad 12 bnai shi snem 365 ne 366 sngi ha ka shi snem.
Lada ngin kyrtiang dien ïa ka jingjia hapoh ka Jylla naduh ne shym ban ïoh ïa ka Autonomous State ha ka 2tarik ïaïong 1970 kaba dei ka Sngi Palei. La dep ban hikai ïangi ki Volunteer ba ha ka por wan plie ïa kata ka Sub State dei ban deng bad rah lama ïong. Ngim ithuh ne burom lait noh ïa I Bah Hoping Stone Lyngdoh, Babu Syntak Nongrum, Babu Bakstarwell Wanniang, Babu Phrang Roy napoh Mawlai. Kitei ryngkat ryng-kat u Babu Endrowell Iawphniaw napoh Mawkohphet. Ngi shu ïohsngew ïa kita ki jong u Capt. Williamson A. Sangma. George Gilbert Swell, Bah Bringwell Lyngdoh, Bah Stanly Nichols Roy bad kiwei. Ha ki kyndong te tang ia u Bah Hopingstone Lyngdoh.
Ha kato ka sngi 2 tarik ïaïong 1970 naduh Umdiengpun ter ter haduh Shillong ïingsah u Lat ka Jylla la pdiang burom da ki lama ïong suda. Ha kato ka por la long MP da ubah Swell na ka seng APHLC. Ki kyntien sboh u Bah Swell ha khmat ka Smt Indira Gandhi kaba long ka Myntri Rangbahduh ka Ri ynda poi ha jaka ba ka wan kylla da pyrdet. Kyndit thret ki khmat thangïong ki jong ka ynda poi ha Shillong ban wan plie ïa kata ka Autonomous State. Ka la ktik ïa ki jingmut ki jingpyrkhat jong ka ban hap pyrkhat da kumwei pat.
Ka jingia kynduh ba khah-khah ka dei hapoh Mawpud khlaw u Lum Iawpaw kiba la ju wan busnien ki long u (L) Harbin Wanniang, (L) Kwollishan Wanniang, (L) Trusman Ryngngaid, u Nongthoh ha ka rta ba dang khluit bha ka met . La shem u sngew ba kat nga te yn nym don shuh ha sla khyndew ïa ka jingkhlaiñ. Ngi ieng lain hapoh shiliang Wah Umshyrpi surok rim ym kaba mynta ban pdiang burom da ki lama ïong ïa ka MR ka Ri.
Ha ka 21 tarik Kyllalyngkot 1972 Sngi Thohdieng la wan ai jylla ba pura da ka juh ka MR duh ba ka juh ka jaka. Ka jingpyrta ‘NO HILL STATE NO REST’ Kane ka da la long doh long snam khamtam kyrpang ia ki Nongsepngi jaktuk jaktak. Lano kito ki por kin wan phai pat ? ? Hato dang mih ne em ki Nongïalam kum u Bah Hoping ? ? ? U la jop MP ruh halor kane ka Nongrim ba tylli mlon ki nongsepsngi bynrap ki Nongmihngi bad pdeng Ri Khasi. U la long da shisha u SNAR KHAM EH BAN IA U NAR ISBAD.
Ki longheh longsan ki la leit ban tur ban leit pynshai ba balei hap ban pdiang ïa ka Sub State. Ki la wan ha Mawkyrwat kim shym ioh rung tdot hapoh Iew Mawkyrwat. U Babu Endro Iawphniaw u la ïalam ïa ngi ban nym ai lad ba kin hiar na ka jip. Ki la shu shah thang rong ha ka sngi kaba thang bad ba u pdoh u thangrang. Katba lah ban tip ba la wan ki jong u Bah Brington Buhai Lyngdoh bad kiwei. Ki ïa leit phai sha Shillong da ka jingbuh khoh bym shym la ioh lad ban ioh rung.
Ma ngi ki paidkar kohnguh sneng ngim ju ailad ba ka surok khyndew kan lait jaka tiak. Ka jingshlur u Nongïalam ka pynlong ban kham shlur ki paid jar iaba ap hukum. Hooid ki don ki shnong ba ki la ïoh lad ban ai jingpynshai da kaba pynshong nongrim ha ngi dei ban pdiang shwa ïa kaba rit bad ngin sa ïoh ïa kaba heh, uwei u nongïalam shnong ba ngi phah ïa phi ban leit Delhi ban wanrah khlieh sier phah wanrah pynban da ka khlieh skei. Em, Em, Em ngin nym pdiang ïa kaba kum kata.
To to NA KA BUROM KAN IM JUNOM ïA PHI Babu Hoping, Babu Syrtok, Babu Phrang Roy, Babu Bakstarwell Wanniang bad kiwei kiwei de kiba ngim lah ban jer bad klet ruh ïa ki kyrteng shiteng ki jong ki.
Ki ïa ong hana ba ka Jylla kan sa rakhe Golden Jubilee ha une u snem ban dang wan tip ha kano yn rakhe. Ki sawdong sawkun jong ki saw kynroh tang ki huri hura suda. La sngewdei ban ai jingkyrshan ïa u MLA ka KHNAM ban nym ïa shim bynta ha kum kata. To ñiad pusharai shuwa ïa ki kynroh ba la dep pei bad hangta te kan sa bha da shisha shisha. Lada kan shu long tang ka mangkarong ka pynpaw tang ka jingsngewsarong hynrei ka jinglong kaba kongsan tam.
Lada ngin phai shathie dap tang ki hajar ki muja bar Ri shatei la shah kyntur da kita ki bym ju ïa dei kur. Lada sha mihngi sepngi kumjuh kat shaba phai ka khmat tang ki jingpyndik/pynsohsat/pynjngan suda. Ko Sorkar phi la dep khan dep duriap janai ne em ïa ka jong ka rympeui haba la pei ha kane ka pyrthei. Hato myntoi ban kmen jabang shisien bam na jnang shi jingim ? ? ? Ka snam na ki khappud ka dang ut hato ngin shu hun khlem sahnud ? ? ?
Ngin kyrmen ba kato ka sorkar kaba kham stad kan leh ei ei wat la ha i por ba tang khyndiat ruh ban lape/maramot ïa kaba la dep jot.
