Tura, Jylliew 28
Ki nongshong shnong ka Chibinang, West Garo Hills (WGH) ki la mad ïa ka jingeh namar ka jingïai bteng ka jingshah rong ka khyndew jong ka rud ka Rongai Valley Project naba ka um ha ka wah Rongai ka ïai bteng ban ksam bad rong noh ïa ka khyndew man la ka por ba ka wah ka shlei um.
Baroh kane, katkum ka jingïathuh ki nongshong shnong, ka urlong namar ka jingker nar kaba la buh hapdeng jong ka wah hajan ka Main Dam jong ka projek ïa kaba la dep ban pyrkhat bun phew snem mynshuwa. Ha kajuh ka por, ka jingbym lah ban tehlakam ïa ka jingtih shyiap be-aiñ na katei kajuh ka wah ka la buh jingma ruh wat hapdeng ka jingïakhun jong ki nongshong shnong ïa ka jingjur slap.
Ka Wah Rongai ka mih na ki bynta ba shajrong ka West Garo Hills shuwa ban pynïasoh sha ka Wah Jinjiram, kaba pynïasoh pat sha ka Wah Brahmaputra. Ka jingleit jngoh ïa katei ka jaka ka la pyni ïa kiba bun ki bynta jong ka rud wah, ha baroh arliang kiba la mad ïa ka jingshah rong khyndew ha kaba bun bah ka khyndew ka la shah rong noh.
“Ngim don jingtip balei ym shym la weng noh ïa katei ka jingker nar ba la buh hangtei wat hadien bun phew snem. Man u snem, namar kane ka jingker, ka jingtuid ka wah ka shah ktah, ha kawei ka liang kaba ktah lang ruh ïa ka rud wah ba hajan. Kane ka la ïalam sha ka jingshah rong khyndew ha ki rud wah. La bun bah ka jaka la duh noh bad lada ym leh eiei noh kloi, ka jingma ka ap ïa ngi,” la ong u nongshong shnong, u Amit Marak.
“Ngi la leit mih sha ki ‘agency’ bapher-bapher ka Sorkar ban wad ka lad ka lynti ban pynbeit ïa katei ka jingshah rong khyndew. La dep ruh ban mang na bynta ka projek bad la pyntrei ïa ka kam ba khyndiat. Hynrei kam shym la ïarap ha ka ban ïada ïa ka rud wah na ka jingshah rong khyndew namar ka jingker nar kaba la buh bad ka bym shym la weng,” la ong sa uwei u nongshong shnong, G Sanyasi.
Na ka liang ki nongshong shnong mynta ki la dawa ïa ka projek ka ban wanrah ïa ka jingker ka ban ïada ïa ki rud wah kaba hap ban leh noh mardor. Kumjuh, ki la dawa ban weng noh mardor ïa ka jingker nar na katei ka wah.
“Ngi kwah ruh ïa ka ‘Embankment Project’ ban ïada ïa ki rud wah. Kane kan ïada ym tang ïa ka rud wah hynrei ïa ki hajar tylli ki ïing kiba don harud jong ka wah,” la pynsngew sa uwei u nongshong shnong.
Nalor kane, ki nongshong shnong ki la buh jingkylli halor ka jingduna ki lad jingkyrshan na ka liang ka Sorkar haba ïadei bad katei ka bynta ban pyntikna ba ki rud jong ka wah kin ym shah rong khyndew shuh.
Shuh shuh sa uwei pat u nongshong shnong u la kdew halor ka jingbteng ka jingtih shyiap be-aiñ da katto-katne ki nongshong shnong ka thaiñ, ha kawei ka liang kaba la nang buh jingeh ïa ki wah bad ki rud jong ka. Kane ka kam ka la tyllun khlem kano-kano ka jingïoh jingmynjur la ka long na ka GHADC ne tnad khlaw.
