Treiborbah Khongmalai
College Of Veterinary Science & Animal Husbandry, Aizawl, Mizoram
Ha u snem ba la lah, ka jingpang lympy skin disease ka lah sar ha ki shiphew tylli ki jylla jong ka ri India kaba lah wanrah ïa ka jingïap jong 1.5 lak tylli ki masi. Ka jylla Meghalaya jong ngi ruh ka long kawei na ki jylla kaba lah shah lynshop ha une u khñiang jingpang. Kane ka lah pynlong ïa ki bor ba dei khmih jong ka sorkar jylla ba kin shim ïa ki lad ki lynti kumno ban tehlakam ïa kane ka jingpang kaba lah wanrah ia ka jingduhnong kaba khraw ïa ki nongrep kiba sha-ñiah ha ka ri jingri kum ka lad kamai jakpoh jong ki. Ki nongmuna na ki mrad kiba pyni ïa ki dak ki shin jong kane ka jingpang lah ban ïoh lum bad phah sha ka National Institute of High Security Animal Disease kaba don ha Bhopal ha kaba kane ka Institute ka lah pyntikna ïa ka jingdon jong kane ka jingpang. Kane ka jingpang ka lah wanrah shisha ïa ka jingduhnong ïa ki nongri jingri ha kaba ka pynhiar ïa ka jingpynmih dud jong ki masi. Khamtam eh ha ki jaka nongkyndong, ha kaba ka jingai jingsumar ka kham slem ne duna, ka jingïap jong ki masi ka lah ktah shikatdei eh ïa ki nongrep kiba shaniah ha ka kam ri jingri kum ka lad kamai jakpoh jong ki. To ngin ïa peit khyndiat shaphang une u kñiang jingpang, ki dak ki shin jong ka bad ki lad ki lynti kumno ban tehlakam ïa kane ka jingpang :
Ka jingpang lumpy skim ka dei ka jingpang kaba ïabit bad kaba ktah jur ïa ki masi. ïa kane ka jingpang la pynlong da u khñiang jingpang Capripox virus. Ki masi ha kano kano ka rta ki lah ban shah ktah ha kane ka jingpang.
KUMNO KANE KA JINGPANG KA SAPHRIANG :
Kane ka jingpang ka lah ban saphriang lyngba ki skaiñ ki pyrjong, ki dkhab. Ki lah ruh ban ïabit na ka jingïatyngkhuh bad ki masi kiba lah ïoh pang. Lyngba ka bam ka dih, ki tiar ki tar ba lah pyndonkam ha ki sem ba lah shah ktah ha une u khñiang jingpang.
KI DAK KI SHIN :
*Ka jingshit met, ka jingbym lah bam, ka jingtlot, ka jingmih eitmat bad jingjawdud.
*Ka jingat ba pyllon ha ka met baroh kawei.
*Ka jingat ha ki kti ki kjat.
*Hateng ka don ka jinghap khun bad ka jingbym seisoh jong u ‘Si kpa.
KI LAD JINGïADA KUMNO BAN LAIT NA KANE KA JINGPANG :
*Dei ban pyntip mardor sha ki Veterinary Doktor lada ïohi ïa ki dak ki shin jong kane ka jingpang ban ïoh ïa ka jingsumar kaba kham kloi.
*Wat pynïakhleh ïa ki masi ba la kem pang bad kiba dang shait dang khlaiñ. Kiar ban pynbam phlang lang ïa ki masi kiba pang bad kiba dang shait dang khlaiñ.
*Pynduna ïa ka jingkharoi ki skaiñ ki pyrjong bad ki dkhab.
*Dei ban pyrkhing bha ïa ka jingwanrah ïa ki masi na ki jaka ba don kane ka jingpang. Ki masi ba pang dei ban pynkynriah/set noh la ka jong, na ki masi ba shait ba khlaiñ.
*Dei ban khang ïa ka jingkhaiï bad ka jingpyni nam ïa ki masi hadien ba la pyntikna ba don kane ka jingpang ha ka jaka.
*Ym dei ban pyndonkam ïa u symbai na u masi kpa uba lah ïoh kem pang.
*Dei ban pynkhuid ïa ka sawdong sawkun jong ka sem, kynthup ïa ki kali ba lah wan na ki jaka ba lah shah ktah ha une u khñiang jingpang da kaba synreit da ki dawai kum da ka formalin (1%), phenyl (2%), Sodium hypochlorite (2-3%), quaternary ammonium compounds (0.5%).
*ïa ki masi ba ïap dei ban tep ha ka thliew kaba jylliew kumba 6 phut, pyndonkam lang bad ka shun.
Ka jingpang Lymsy Skin kam ktah ïa ki briew, Ka dud bad ka doh ba mut ban bam dei ban da shet bha.
Khublei Shibun
