Ka juk jingkylla, hynrei tang shu lip bording, jlang jah ka ‘Network’, don ruh ki nongtuh na ki jaka ba buh Tower

Lada kim lah ban ai ïa ka jingshakri kaba bha bad kaba ïahap bad ka jingsiew kaba ki paidbah ki ai, ka sorkar ka dei ban daiñ da ka kuna kaba heh na ki kompani....

Ha kane ka juk, ki kor ki bor kum ki ‘mobile phone’ ki la kylla long kum ki jingdonkam kiba kongsan ïa u khun bynriew. Ha jan baroh ki kam ki jam, ki paidbah ki pyndonkam ïa kine ki kor ki bor. Haba ngi peit pat ïa ka jingtreikam jong ki kompani naduh Reliance Jio, Airtel, Vi (Vodafone-Idea), BSNL ha kane ka jylla jong ngi, ngi snem ba kam long eiei kaba paka. Ki paidbah kiba pyndonkam ïa ki ‘mobile phone’ ki siew ïa ka pisa sha kine ki kompani, hynrei kim ïoh pat ïa ka jingshakri kumba ki dei hok. Ngi shem ba ha kane ka jylla, tang shu la lip ka bording, ka jingtreikam jong ki ‘mobile phone’ ruh ka la thut noh bad hap ap haduh ban da wan biang ka bording khnang ban lah ban pyndonkam ha ka rukom kaba dei. Hynrei wat haba don bording ruh, ka don bun bah ka jingthut bad kam ïahap eiei bad ka jingsiew kaba ngi ai sha kine ki kompani.

Ngin leh kumno ïa kine ki kompani? Naduh ki snem kiba mynshwa, ngi ju ïohi ïa ki kynhun seng kiba leit khang tala ïa ki jaka ba buh ïa ki ‘tower’ jong kine ki kompani na kawei ka shnong sha kawei pat namarba ki kompani kim shym la lah ban ai ïa ka jingshakri kaba paka bad ka hun na ka bynta ki paidbah nongpyndonkam ‘mobile phone’. Kane ka dei namarba ki paidbah ki bitar shla ïa ka jingbymlah jong ki kompani ban pynbiang katkum ka lynti. Ngim tip aiu ki bor sorkar ki leh halor kane. Ngi ngeit ba wat kito kiba shong shuki ki mad ïa kajuh ka jingeh kumba mad lem ki paidbah salonsar ha ka jylla. Ha kawei ka liang, ka Sorkar Pdeng bad Sorkar Jylla ki ïai kyntu ïa ki paidbah ba kin pyndonkam da ki lad ‘Digital’ na ka bynta ki kam bapher-bapher – naduh ki kam pisa haduh ki kam kot kam sla kiba ïadei bad ka sorkar. Hynrei ha kawei pat ka liang, ki paidbah ki shem jingeh ban pyndep ïa kita ki kam lyngba ki lad ‘Digital’ lada kam biang bha ka ‘Network’.

Ha kajuh ka por, ngi ïoh ruh ïa ki khubor halor ka jingshah tuh jong ki tiar ki tar kiba ïadei bad ka jingpyntreikam ïa kine ki Mobile Tower kiba shongdor da ki lak tyngka. Ki paidbah ki dei ban sngewthuh ba lada ki don kiba tuh ïa ki tiar ki tar kiba donkam ban pyntreikam ïa ki Mobile Tower, khlem pep, ka ‘Network’ kan thud na ka por sha ka por. Kum ka nuksa, ngi ïohi ruh ba ki don bun bah ki nongtuh ïa ki ‘battery’ ba la pyndait ha ki ‘tower’. Kane ruh ka ktah ïa ki ‘tower’ bad ka ‘network’. Kumno ki ‘tower’ kin treikam lada kim don bording? Lada jah ka bording lyngba ka Meghalaya Energy Corporation Limited (MeECL), ki ‘battery’ ki donkam ban pynpoi bording sha ki ‘tower’. Hynrei lada jah ki ‘battery’, ki ‘tower’ kin ym lah ban treikam da lei-lei.

Namarkata, ki paidbah ha ki shnong ki thaw ki dei ban long kiba peitngor bha ban khanglad ïa ki nongtuh ban rah ei ïa ki ‘battery’ namar kan ktah ïa ka jingtreikam ki ‘mobile phone’. Ka don ruh sa kawei ka jingeh halor ka jingbym ïoh khyndew ne jaka ban buh ïa ki ‘Mobile Tower’ namar ki paidbah ki tieng ïoh ba ka jingbuh ïa kine ki nar halor ïing ne phyllaw kan ktah ïa ka jingkoit jingkhiah jong ki. Lehse katba nang ïaid ka por, ki kompani kin sa lah ban wad da kiwei pat ki lad ki lynti ban pyntreikam ïa ki ‘Mobile Phone’.

Hynrei ïa mynta, lyngba jong kane, ngi dei ban kyntu ïa ki bor distrik bad sorkar ba kin khot ïa ki nongpynïaid jong kitei ki kompani ban ïakren bniah halor kane ka mat ka bakongsan namar ka jingshakri ka jong ki kam ïahap eiei bad ka jingsiew kaba ki paidbah ki ai. Lada kim lah ban ai ïa ka jingshakri kaba bha bad kaba ïahap bad ka jingsiew kaba ki paidbah ki ai, ka sorkar ka dei ban daiñ da ka kuna kaba heh na ki kompani. Kam dei ban ailad ïa kine ki kompani ba kin shu kjit na ki paidbah katba ka jingshakri kam long kaba biang.