Haba ym don ha jylla lajong, ym banse ban leit pule sha Bangladesh

Lada kiwei ruh ki ïoh lad, ki dei ban leit beit bad kim dei ban pynsepei ïa ka jingstad bad jingshemphang kaba ki don. Wat ïa ap haduh ban da dep kata ka Shillong lane...

Haduh 80 ngut ki samla na Meghalaya kiba pule ha Bangladesh ki la wanphai sha la ïing ha ka 18 bad 19 tarik Naitung hadien ba ka jingïakynad ha katei ka Ri ka la jur. Ka jingïakhih ha Bangladesh ka la sdang ha ka 1 tarik Naitung, bad kiba bun na ki nongïashim bynta ki dei ki samla pule kiba kwah ba ka sorkar kan pynkut noh ïa ka jingai bhah ba kyrpang na ka bynta ban ïoh rung kam sorkar ba kynthup ïa ka Civil Service. Ha u bnai ba la lah, ka High Court ka la pynneh biang ïa ka kyndon kaba ai bhah 30 na ka 100 (30 per cent) ïa ki kam ba lait na ka bynta ki khun bad khun ksiew jong kito kiba la ïashim bynta ha ka jingïakhun ban pynïoh jinglaitluid ïa ka Bangladesh ha u snem 1971. Hynrei kane ka khlem pynhun satia ïa ki samla pule na ki skulbah bad kolej kiba don ha Bangladesh bad namarkata, ki la mih sha surok ban dawa ba dei ban pynkylla noh ïa kane ka jingai bhah. Haduh mynta, palat 100 ngut ki briew ki la ïap bad da ki hajar ngut kiwei pat ki la mynsaw.

Kiba bun na ki samla na Meghalaya ki pule doktor lane MBBS ha Bangladesh. Kane kam dei wanrah ïa ka jingsngewpher namar ha Meghalaya ngim don ïa ki shlem lajong kiba ai jinghikai ïa ki samla ha kane ka liang. Ngi don tang ka North Eastern Indira Gandhi Regional Institute of Health and Medical Sciences (NEIGRIHMS) ha Mawdiangdiang tangba tang katno eh ki trai jylla kiba lah ban ïoh pule ha kane ka shlem. Namarkata, ki samla jong ngi ki hap ban wad lad shabar kum ha Bangladesh bad mynshwa ha Ukraine ban pule doktor. Ha ki snem kiba mynshwa, ki sngewsarong ba ki nong Bangladesh ki ju wan sha Shillong ban pule ha ki skul bad kolej. Hynrei kaba sngewsih pat ka long ba ngi khlem lah ban pynkiew, pynïar bad pynbha ïa kine ki shlem lane seng thymmai da kiwei. Ngi la shu sahkut hajuh bad namarkata, ngi la kum randien noh. Mynta ngi ïohi ba ka la long markhongpong – na Meghalaya ngi hap ban leit sha Bangladesh ban pule. Haba kumta, mano kiba kham sian bad kham shemphang? Sa ïa pyrkhat hi ma phi ki nongpule.

Ka jingïakren halor kata ka Shillong Medical College bad ka Tura Medical College ka dei naduh ka por ba u Dr Mukul Sangma u la long Myntri Rangbah. Mynta ka la don hynriew snem tam naduh ba u Dr Mukul u khlem long Myntri Rangbah shuh, hynrei ngim pat ïohi ba kine ki shlem kiba dei ban ai jinghikai ïa ki samla ban long doktor kin urlong. Ngim tip kan shimpor sa katno phew snem haduh ba ngin da ïohi ba kine ki shlem kiba dei ki jingangnud kiba la slem kin treikam pura. Hynrei ka lah ruh ban long ba kine ki shlem kin shu kut noh kumto khlem poi shano-shano bad ka pisa paidbah kaba la dep ban pynlut kan sepei kai. Ha kajuh ka por, lada kine ki shlem kim treikam, ngi sngewthuh ba yn ym don ki ban siew ïa kaei kaba la dep ban lut. Tangba ki paidbah kin sa leh klet bad kin ym don jingkynmaw eiei ba ïa ka pisa jong ki la shu pynsepei kai sharud shakiar.

Ha kane ka jylla, ngi la shu bun sa tang ki skulbah shimet (Private University). Ka skulbah ba la thaw da ka Parliament, kata, ka North Eastern Hill University (NEHU) kam I poi sha ki kyrdan kiba kham shalor haba ïanujor bad kiwei pat ki skulbah ha ka Ri. Kiba bun ki pule ïa ki jingpule paidbah bad kiba ym don jingpher than na kiwei-kiwei. Haba kumta, shaei hi ngin ïa kiew ha ka liang ka pule ka dangle? Nalor ka jingneh kumjuh, ngi ïohi ruh ïa ka jingjur jong ka jingpep skul shiteng por ki khynnah khamtam kiba pule ïa ka Class 9-10. Ha kane ka ‘result’ jong ka Secondary School Leaving Certificate (SSLC) ba mynta u snem bad ki snem kiba la leit, da ki hajar ngut ki khynnah ki shah bat. Don napdeng jong ki kiba bteng ban pyndep ïa ka SSLC ne Matrik bad don kiba iehnoh. Shaei ngin ïa poi? Shano kine ki hajar ngut kiba khlem pat lait ïa ka Matrik kin leit? Aïu kin leh ha ka jingim ka jong ki? Kumno kin saiñdur ïa ka lawei? Ka long shisha kaba sngewtriem wat tang ban ïa pyrkhat ruh.

Ngi la sngewngiah ban ïakren ïa kijuh shi kijuh ki mat tangba haba ngi ïohi ba kita kim pat poi shano-shano ngim banse ban kren shi kren. Mano pat kiba sngap? Ki paidbah jong ngi, kiba bun, ki dei kiba mynthi. Ki sngap beit man-man bad namarkata, ka sorkar ruh kam da kheiñ snep. Ki paidbah ki shu leit thep ‘vote’ ne kim leit ha ka shisien san snem, bad hadien kata, baroh san snem ki sngap jar-jar. Ki sngew ba ki la pyndep ïa la ka kamram tang ha ka sngi thep ‘vote’. Hynrei kata ka dei kaba bakla lada ki pyrkhat janai na ka bynta ka lawei ki khun bad ki ksiew jong ki. Ïa mynta, ngim poi shuh shano-shano ha ka liang ka pule ka dangle. Ngi la neh hajuh. Bad ka jingneh hajuh pat ka la pynlong ïa ngi ban nang randien. Namarkata, ynnai ïa beiñ ïa khoh ïa kito kiba don ka lad ban leit wad jingstad bad jingshai shabar jong ka Ri lajong. Lada kiwei ruh ki ïoh lad, ki dei ban leit beit bad kim dei ban pynsepei ïa ka jingstad bad jingshemphang kaba ki don. Wat ïa ap haduh ban da dep kata ka Shillong lane Tura Medical College. Nang ïai tur shaphrang.