Bah I. R. Dkhar
Nyngkong eh, to ngin peit ïa ka jingmut jong katei ka kyntien Rangbah. Ka ktien “Rangbah” ka wan na ka ‘tien Rang kaba mut u shynrang bad Bah ka mut bah ban kit, kumta lada pynïasoh lang ïa kine ki ar tylli ki kyntien, ngi khot ‘Rangbah.’ Kata ka mut ba uta u shynrang briew u la biang bad kot ha ka rta rangbah. U la kot ka pyrkhat pyrdaiñ, ka rukom im, ka ktien ka thylliej, ka akor ka burom, ki jingleh jingkam, ka ïaid ka ïeng kum u Rangbah. Ka mut ruh ba uta u briew u la khlaiñ ka tyrpeng ban kit ïa ka lyngkor rangbah, u la biang ka kam ka jam, ka trei ka ktah. Bad u la lah ban ioh ïa ka briew kum ka tnga jong u bad ban seng ïa la ka ïing ka sem. Katba ka ‘Maiñ bad Iktiar’ pat ka thew ïa ka jinglong briew kaba la kot ïa ka jinglong shynrang briew, ym uba la mih ne don tmaiñ, hynrei uba don ka bor, ka akor ka burom ka longbriew manbriew kaba bha, baikhaiñ bad shynrang mynsiem kaba pynlong ïa u. Barabor ngi ju khot Rangbah ïa u samla briew uba la shongkurim. Hynrei don ki samla shynrang kiba la ïoh ïa ka briew bad shongkha shongman bad ka ne ïoh lok wat ha ka rta khynnah, ba ngi ju ong, lehse wat dang duna ïa ka 21 snem (katkum ka aiñ Sorkar ïa u shynrang ban shong-kurim), hynrei namar u la ïoh ïa ka lok bad poikha poiman, ki la kynjoh ïa ka kyrdan Rangbah bad la khot ïa ki ki Rangbah. Ki hap ruh ban leh bad long rangbah.
U Rangbah u dei uta u khatar – buit khatar – bor, u balah u baiai, uba kit ba bah ïa ka tnga, ïa ki khun ki kti bad ïa ka longïing longsem jong u baroh kawei. U dei uba tipbriew tipblei, u badonburom bad uba ka ïing ka sem, ka shnong ka thaw bad ka imlang sahlang ka niewburom bad kheiñkor ïa u. Uno uno u rangbah wat uba la ñiuhlieh ka khlieh ne syllen bad tymmen, uba la don khun ksiew, khun miaw ne khun khnai ruh, u ïai long hi u khatar – bor. U ïai long u nongai – buit – ai bor, nongkyrshan, nongsynran, nongsneng nongkraw, nongpynshngain ïa ki khun ki kti, ki khun ksiew khun miaw bad ïa la longïing longsem bad ruh ïa ka longkur longjait. Wat ka shnong ka thaw, ka jait ka kynja, ka imlang sahlang ka shngaiñ. Ka shnong ka thaw, ka imlang sahlang, ka kheiñ kor bad kheiñ burom ïa u namar u long u rangbah uba don lut ïa ki jinglong babha (qualities) kiba ki tieng burom ïa u. Ha ka dustur Khasi, kaba ju long haduh mynta mynne, la ju jied Rangbah Shnong ia u rangbah uba la ïaw rta, uba don ka sap ka phong, uba pyrkhat jngai bad shemphang, uba don ka maiñ ka iktiar bad ka jinglong babha. Ym ju shah ïa ki kynthei ba kin kit ïa ka kam shnong kam thaw, lait noh, ha kane ka juk mynta, ban shu ïashim bynta ha ka Dorbar Shnong. Uno uno u ‘riewrangbah, wat la u la tymmen katno katno ruh wat uba la rah diengduh ruh, la ju khot beit ïa u da ki briew, u Rangbah ne u Bah ….. uta…. uta….da ka kyrteng ne jaid, kumta ter ter. Kum ban shu ong noh shikyntien, u Rangbah u don la ka dor bakordor kaba ngim lah ban thew.
U rangbah um ju pynsniew dur ïa lade da ka dih ka bam, ka riam ka beit, ka ktien sih ‘tien sang, ki jingleh jingkam khlem akor, khlem tipbriew tipblei bad kiwei kiwei ki jait jingsniew kiba pynjah burom bad thad – rong ïa ka shnong ka thaw, ka imlang sahlang.U Rangbah bashisha um dei uba ngi thew, ha ka kyrdan pule, jingnang jingstad, ka longheh longhaiñ, ka jingdon spah don phew, ka rynïeng ka rynïot ne ka nam ka burom. Hynrei ka dei ha ka akor ka burom, ka hok ka sot, ka jingim tipbriew tipblei, ka jingkitkhlieh ïa ka longïing longsem, ia ka tnga bad ïa ki khun ki kti bad ïa ka shnong ka thaw bad ka imlang sahlang. Ka main ka iktiar ka ïaid ryngkat kaba mut ba u rangbah u long halor ka tnga jongu, u iohi ïa ka ñiew – burom da ka ïing ka sem bad kaba don ka jingïaburom, ka jingïamap bad ka jingïaishah markylliang. Ha ka Bible la thoh ba ki khun ki kti, ki khynnah khyllung, ki samla samhoi bad baroh ki briew ki kohnguh bad tieng – burom ïa ki tymmen ki san namar ki ïeng ha ka jaka jong u Blei hi (I Pet 5 : 5).
U Rangbah u dei u khlieh jong ka ïing ka sem. Kum u Rangbah bad kpa,u kitkhlieh ïa la ka jong ka tnga bad ki khun ki kti bad ka ïing ka sem baroh kawei, u ri u sumar, u bsa u btiah, u pyndap pynbiang ïa ka ja ka dohkha, ka riam ka beit, ka jingnang jingstad bad kiwei kiwei ki jingdonkam jong ka tnga ki khun ki kti jong u ha ka jingim, met bad mynsiem, da kaba u kitkhia ruh ban hikai ha ka jingtip ïa U Blei da ka dwai da phirat bad jingpyndep hok ïa la ki kamram niam Khristan. Haba u kitkhlieh, u don ka jingieid, ka jingïadei jingmut bad ka tnga jong u, namar dei ka jingieid kaba dei ka nongrim jong ka jingïadei shitnga jong u bad ka (Ephesus 5 : 25, 28). Kum ki Kni pat u ju peit ju jngoh ïa ki para ki pyrsa. U hikai ïa ka hok ha ka shikyntien katkum ka jinghikai jong ki longshuwa manshuwa. U sneng u kraw, u kyntu bad hikai ïa ki para pyrsa ha ka lynti ka hok ka sot, ka akor ka burom, ha ka tipbriew tipblei ha ka longbriew manbriew. U kit ïa ka khia ka shon, ka pang ka shitom jong ka Kur. Kum u Kñi, u don ka main kaba kyrpang ha ka kur ka jait kaba u don. Ka Kur ka sieng – burom bad kohnguh ïa ka jingpynïaid jong u ïa ki kam ki jam jong ka Kur kum ha ka pang ka shitom, ka khia ka shon, ka pang ka shitom, ka iap ka im, ka jynjar ka lanot, ha ka ïapoikha poiman bad ki jait kam kiba iadei bad ka Kur. U leh ruh ïa lehniam lehrukom, ka dwai ka phirat ban iaid ban ïabit iabiang, ban ïabha ïamiat ha ki kam Kur baroh. Ha kane ka juk mynta, ngi ju iohsngew ïa ki Seng Kur bapher bapher bad dei hangne ba ka don ka iktiar jong u kñi.
U Rangbah u don ruh ka jingkitkhlieh ha ka imlang sahlang. Ka imlang sahlang ka peit sha u rangbah ha kane ka juk mynta ban don ka jingshongsuk shongsaiñ, ka roi ka par, ka bha ka miat khlem ka jingleh shiliang khmat ïano ïano wat la iapher ha ka niam ka rukom, ka kur ka jait ne ka shongkha shongman. U don ka kamram ban tei ïa ka imlang sahlang da kaba shimbynta ha ka roi ka par bad kam shnong kam thaw ba kan long kaba ïaid beit da ka hok ka sot khlem kano kano ka jingkwah – khwan myntoi ïa lade shimet (Pet 2 : 13 – 17). U rangbah u don ka mynsiem jingkitkhlieh (responsibility) ym tang ha ïingkhun ïingkti jong u, hynrei ruh ha ka synshar khadar ïa ka shnong ka thaw khnang ba kan don ka jingsynshar kaba hok bad babha da ka jinglaitluid ban ïaleh pyrshah ia ka jingsniew. Ka jingsniew kaba shyrkhei ha kane ka juk mynta kaba pynhiar kyrdan, pynjot ia ka longïing longsem, ka shnong ka thaw, ka imlang sahlang ka dei ka kiad (Phawar 20 : 1, 23 : 20 – 21). Shisien ba u rangbah u la ngop ha ka kiad, u bym nang ban dih ne ba ka kiad ka dih kylla ia u, ka ïing ka sem jong u, ka jot ka pra bad ka imlang sahlang ruh ka jot ka sniew. U rangbah bashisha uba don ka iktiar, ka main bad ka burom, ka dei namar u don ka bor pyrkhat kaba hikai ïa u namar ka kiad ka pynmih ki ‘riewsniew bad pynduh ïa ka hok jong kiwei pat (Is 5 : 22 – 23). U Rangbah bashisha u don ka mon ban kiar na ki lok kiba dih, kiba buaid tanglang, kiba ngop ha ki jingsngewbha, ka jingawria, ka jingkwah – brai naba ka wanrah ïa ka sih ka sang, ka jot ka pra (Rom 13 : 13).
Haba u rangbah u don ka jingkitkhlieh, kam nym mih ki jingjot jingprat jong ki ïing ki sem, ka jingïaphet tnga, ka jingdih kyiad, ka jingawria, ka ïamai iania, bad kiwei kiwei ki jingsniew baroh namar u hap ban kitkhlieh ïa kita kiei kiei baroh. Balei ki mih ki jingthoh shaphang ban jingshim jait ha u shynrang bad u Kpa, ka dei namar bym don ka jingkitkhlieh jong u Kpa. Lada mih ki jingsniew ki khun ki kti na ki ïing ki sem, dei bym don ka jingkitkhlieh jong u Rangbah bad Longkpa jong ka ïing ka sem naba dei ki symbai jong u. Ka tnga bad ki khun ki kti bad ruh ka ïing ka sem hi baroh kawei ka shaniah bad burom ia u Kpa nadong shadong. Kim nud ban ïaid lait na u namar ki tieng burom bad koh-nguh ïa u. Dei hangne ba ka Jaidbynriew Khasi – Pnar kan kiew rasong ha ka burom bad ijot, ka hok bad ka hukum Blei, kan eh rngiew biang ha la ka ri la jong bad shabar ruh kumjuh. Kan don ka lawei ka jingkyrmen kaba roi basan bad bakiew shaphrang ha ka imlang sahlang bad ka Jaidbynriew Khasi Pnar.
