Ngi lah ban jied bad bujli ïa ki paralok, ym ïa ki para marjan

Ngim dei ban buh ïa kiba wan kai hapdeng ka jingtieng jingsmiej. Ngi hap ban pyrkhat shajngai. Ngim kwah ba kaba kum kajuh kan wan jia ïa ki nong Meghalaya kiba hap ban leit sha...

Ha kane ka jingim briew, ngi ïoh ïa ka jinglaitluid ban jied katba ngi sngewbit ïa kita kiba ngi ong ki ‘paralok’. Ngi im bad ki, kmen bad ki, ïam bad ki bad kynhoi bad risa bad ki katkum ki khep. Ngi lah ruh ban bujli ïa kita ki ‘paralok’ katkum ka jingshem bad jingmad. Hynrei ngim lah pat ban jied ne bujli ïa ki para marjan. Ki kyntien nongwei ki ong: “You can choose or change your friends, but not your neighbours”. Ha kine ki khyndiat sngi, ngi la ïohi ïa ka jingshah bat jong ki kali kiba kit ïa ki nongwanjngoh kai bad kiba la rung sha Meghalaya lyngba ka jylla Assam. Kine baroh artylli ki jylla kim don satia ïa kata ka Inner-Line Permit (ILP) lane kiwei pat ki aiñ ban mana ïa ka jingwanrung jong ki nongjngoh kai. Ki lah ban rung bad ban mih katba ki mon. Wat ka Riti Synshar jong ka Ri India ruh ka ailad kumta.

Ka jylla Assam ka dei ka marjan. Ka dei ruh ka khyrdop bah ka ban rung sha ka thaiñ Shatei Lam Mihngi baroh kawei. Ki don ruh sa kiwei ki khyrdop ha khappud jong ka India-Bangladesh, India-Myanmar, hynrei na ka bynta kiba wan rung na ri thor jong ka India, ka Assam ka la dei ka jingkhang bah. Nalorkata, ki kali kiba hap ban leit na Guwahati sha Barak Valley kin hap ban ïaid lyngba ka Meghalaya. Ka long kaba eh ban pyrkhat ba ki briew kiba wan na ri thor da ki liengsuiñ bad kiba hiar ha LGBI Airport, Guwahati, bad ym ha Umroi Airport, kin ïoh ban shong tang da ki kali kiba don ïa ki nombor Meghalaya bad ym da ki nombor Assam.

Haba ka kad liengsuiñ kaba heh tam ha kane ka thaiñ ka don ha Guwahati, ka mut ki kali kiba kamai ruh kin kham bun na Assam. Bad namarkata, kiba kwah ban leit pat sha kiwei ki jylla na Guwahati, ki shim da ki kali kiba don da ki nombor Assam. Ynda ki la poi ha Shillong da ka kali Assam, ki lah ban bat sah ïa kata ne ki lah ban bujli noh bad shong da ka kali kaba don da u nombor Meghalaya. Ngim lah ban pynbor ïano-ïano ban shong da ka kali kaba don da u nombor jong ka jylla jong no. Shisien ba ki la don ka ‘permit’, ki kali kamai ki lah ban rung ban mih. Ki la dep siew ruh ïa ki khajna kiba ki dei ban siew. Bad lada kim siew, ki shah daiñ kuna. Kane ka long kajuh ïa ki kali kamai na Meghalaya kiba leit sha Assam, Arunachal Pradesh, Mizoram, Manipur, Nagaland, Tripura bad kumta ter-ter. Ka shong ha ka ‘permit’ kaba ki don.

Namarkata, ban shu pynsangeh bad bat lut shiteng lynti ïa ki kali kamai bad kumjuh ruh ki kali shimet kiba wan rung na Assam, ka long kaba bakla. Ym lah ban leh kumta. Ki nong Assam ruh kin ym lah ban bat ne pynsangeh ïa ki kali tang namar ba ki don ïa u nombor na Meghalaya. Ka aiñ kam shah. Ki kali bad ki briew kiba dei na India ki don ka hok ban ïaid ban ïeng katba ki mon sha ki jaka kiba sngewbit. Wat sha ki jaka ba treikam ka Inner-Line Permit (ILP) ruh ki lah ban leit rung lada ki la ïoh ïa kane ka ‘permit’ kaba shong aiñ. Nalorkata, ki nongwanjngoh kai kim don jingthmu ban shong ban sah duh ha kane ka jylla. Kim don mon hi ruh namar ka kam ka jam jong ki ka don sha kawei pat ka jaka. Hynrei namar ba ki itynnad ïa ki lum ki wah kiba don ha kane ka jylla, namarkata, ki kwah ban wan peitkai da ka mynsiem ka bakmen bad ban rah pat da ki khubor kiba bha shaphang kane ka jylla, bad ban pynshlur ruh ïa kiwei ba kin wan kai.

Ngi kyntu ïa baroh ba kin long kiba adkar bad ban da peit mano kita ki mynder ne bar jylla kiba thmu ban wan shong duh shane bad mano kiba shu wan peitkai ïa ka jingitynnad jong ka jylla. Ailad beit da kaba suk mynsiem ïa ki briew kiba kwah wan peitkai ïa ka jylla jong ngi. Ngim dei ban long ka daw ba ki briew kim kwah ban ïuh kjat ha ka sien kaba ar. Ngim dei ban buh ïa kiba wan kai hapdeng ka jingtieng jingsmiej. Ngi hap ban pyrkhat shajngai. Ngim kwah ba kaba kum kajuh kan wan jia ïa ki nong Meghalaya kiba hap ban leit sha kiwei pat ki jylla lane kiba la sah lypa sha kiwei pat ki jylla jong ka Ri.