Raphael Warjri
Ka bor maïa na u pyrthat ne jumai wat lada ka lah ban pynjulor ïa ka mariang, hynrei ka dei kaba mih na ka ba leh than ki bynriew. Haba ki bynriew ki brai, ki threw, ki khwan, ki rhah ban marmlien ki kam khyllah kam kynshia ha ka imlang sahlang ki bor maïa na sha lyndet ki lynsher ha ka dur jong u pyrthat bad u jumai. Kata ka brai, ka threw, ka khwan, ka rhah ka lah ban long ïa la ki para briew, ki para jynthaw ne ïa ka mariang. Kata ka la wandur kum ka jingngeit jong ki longshwa manshwa, hynrei ka don ka jingshisha ha ka jinglong jingman ha ka imlang sahlang ha pyrthei. Ka sang ka long kawei na ki kam pap kiba ym lah ban pdiang ha ka bishar blei bishar briew bad ha ka aiñ mariang, hynrei ki riew bymman ki iuhroit pyrshah bad leh bym suitñiew ïa kata ba ki longshwa manshwa ki ju ong ba yn sa pom u pyrthat yn sa dait u khla. Kumba la kdew ha shwa u pyrthat bad jumai ki dei ki bor maïa ka mariang bad ha ka riti Khasi la ju ñiew ïa u khla kum u ryngkew basa. Kumta ha ka riti dustur Khasi tynrai byllai ki ju tip ba ym bit ban shong sang shikur shijait lane aikhaw kylliang shibakha. Ha kaba ïadei bad ki mrad la ju kyntu ba ym ju bit ban kynjat ïa u ksew, lane kino kino ki rukom kyndiah na kaba leh pyrshah ïa kiwei kiwei ki kynja jynthaw. Wat ki rukom kyndiah ïa ki mar ki mata ruh ki don kum kaba ai shun para kti, ban ai sohmynken para kti, ban ai mluh para kti bad kiwei kiwei de. Hynrei ha ka imlang sahlang ha kaba ïadei bad ka mariang ki don byllai kiba la pynkheiñ da ki bynriew lyngba ki ryta ïa kiba ym lah shuh ban ñiewtang.
Kaba tih maw tih shyiap pathar ruh ka dei kawei na ki kam sang jong ki bynriew pyrshah ïa ka mariang. Mynnor ki briew ki dang tip ban ïa khana bad kiwei ki jynthaw ba ki da pan jingbit kumno bad katno ban pyndonkam katkum ka jingdawa jong ki briew ha ka imlang sahlang. Hynrei mynta ki briew ki la tih la khlong pathar ïa ka meiramew na ka bynta ban khaiï bad khwan myntoi sha lade shimet. Kane ka long ka sang ka ma ba shyrkhei pyrshah ïa ka meiramew meimariang, hynrei ki briew kim suitñiew shuh bad ki leh than leh sa katba mon khlem lah ban tyngkan bad phikir ïa la ka meiramew. Dei na kata ka daw ba ka nong ka wan hapshop da u jumai bad kiwei kiwei ki bor ba lynsher ka mariang kaba lah ban long da ka umsaw ne ka langthari bad kiwei kiwei ki rukom. Wat ha ka thung ka tep ka rep ka riang ruh haba ki bynriew kim phikir shuh ban tyngkai ïa ka mariang khamtam ïa ka meiramew, ka nong da ka shipa ka lah ban hap shop ha ka imlang sahlang na ka daw ba ym suitñiew ïa ka jinglong nylla jong ka ma-riang. Dei tang ka meiramew bad ka meimariang kiba ïaineh ka jinglong nylla lyngba ki ryta naduh kulong kumah, hynrei kiwei kiwei te ki la byrsieh bad byllai kiba la jyrsieh ruh ha ka jingïaid jong ka por. Na kata ka daw ba ha ka rukom sngewthuh ka ba long salonsar la ñiew ïa ka meiramew bad meimariang kum ka kmie ha kaba ha ka ktien phareng ruh ki ju nam ‘Mother-Earth’ bad ‘Mother-Nature’ bad ha ka jingngeit tynrai Khasi lei lei ka long ka ba kyntang haduh katta katta.
Ka don ka bynta kaba ki briew ki dang tip haduh mynta shaphang ka jinglong kyntang jong ka meiramew, hynrei ym ju poi pyrkhat ban puson janai ïa kata. Kumta naduh ba la wan synshar donbor ka sorkar Bilat, la mih ka sang ka ma kaba shyrkhei, hynrei kaba la long myllen ha ka imlang sahlang. Kata ka jinglong kyntang ka dei ba ki longshwa manshwa ki kheiñkor ïa ka khyndew kum ka kmie haba ki nam ka meiramew. Na kata ka daw ym ju bit ban ïadie ïathied lane ban khaiï ïa ka khyndew, hynrei mynta ym lah shuh ban kylla ïa ka ta ka sang kaba la pynkheiñ da baroh ki briew ne wat ki seng pynneh bad ïada ïa ki riti tynrai, kynthup ïa ki seng niam tynrai. Mynhyndai ki longkñi kum ka iktiar ha ka dorbar kur ne dorabar raij, ki ju aiti ha la ki parakur parajait ba kin skut khyndew katba kwah na ka bynta ban rep ban riang lane na ka bynta ban thaw la ka trep ïing. Kata ka rukom skut ruh kan long ha u pud ba ki da pyndonkam hok shisha na ka bynta ka jingdonkam jong ka longïing longsem, bad ym ju rhah lalot ban kurup palat ïa ka ba dang lah ban pyndonkam. Wat haduh ki basa ja ïew ha hat ruh ki dei ba ki longsan mansan ki ju sam sha la ki khun ki hajar ba kin khaiï tang na ka bynta ban kamai jakpoh ha la ïing la sem. Ym ju don kata ka thied ne ka die lane ka aiwai ïa kano kano ka snap jong ka mariang. Ka dei-riti tynrai ka dei ba la ñiewkor ïa ka khyndew kum ka kmie haba nam da ka meiramew, hynrei mynta ka la kylla long ka mar khaiï ka ba rem dor tam na baroh ki mar khaiï. Kumba la kdew ha shwa ka khyndew ka dei ka meiramew kum ka kmie ba kha ba pun, ba ym ju bit tdot ban khaiï, hynrei mynta ym lah shuh ban kylla ïa kata namar ba baroh kiei kiei ki la khun ranab sha ka rukom hikai jong ki briew kiba na bar, khamtam naduh ba synshar donbor jong ki phareng.
