
D. H. Kharkongor
Hana, u Chairman jong ka Meghalaya Public Service Commission (MPSC) u kubur, ha kaba ïadei bad ka thep kam MCS, ba ka don ka jingbakla lane ka jingbym biang lane ka jingdkoh ha ka rukom khot pynrung kam. Hana, u mynjur ruh de ban pyllait, khnang ban ïa tip paitbah, ïa ki ‘marks’ jong baroh kiba la ïakhun ïa ka ‘examine’ ban ïoh long MCS. Kat kum ka KSU, ki kynrum ki kynram kim lait, ha ka rukom treikam ka MPSC, wei ba dang don ha ka ïa ki briew ba la shu thung da ki Seng Saiñpyrthei ne da ki Myntri Sorkar.
Ngam artatien ba kaba kum kata kaei kaei kam lait. Ngam sngewphylla hi ruh. Yn nym sngewphylla pat ruh ïa kiei kiei ki ban dang ïai jia ne ïai mih lada yn dang ïai don ha ka (MPSC) kiba kum kita. Te kumta na ka liang ka KSU, kan sa don ka jingdawa, na kane ka Sorkar, ban weng noh shisyndon ïa kita kiba la shu thung shu sieh halor ka nongrim ba ki dei kiba don ka jingïadei bad ka Saiñpythei. La katta, ka jingartatien kaba ju don baroh shi katta phew tylli ki snem, ïa ka jingkhuid ka jingsuba jong ka jingthungkam thungjam lyngba ka MPSC, kan dang ïai don. Ka ‘nepotism’ bad ka ‘favoritism’ kan dang ïai don.
Yn dang phylla lei ïa ka MPSC haba kat ka Union Public Service Commission (UPSC) ruh ka dang shah pynngop syndon jlang ha ki buit sian sian jong ka jingbym hok. Ka jingïoh lad jong ka Puja Khedkar ban ïoh ban long IAS (Probationer), Maharashtra, da ki lad ki lynti ki bymhok, ka ïeng kum ka sakhi ïa ka jingduna bad ka jingbakla wat ha ka UPSC.
Nga ngeit kiba bun ki la ïohsngew shaphang ka Puja Khedkar, ka ‘trainee IAS’. Nga ngeit ki lah nang ïatip kham bha ruh shaphang kita ki lad ki lynti ki bymhok kiba ka la shim tad haduh ba kan da ioh ban long IAS (Probationer). Ka Puja Khedkar ka dei ka khun jong u Dilip Khedkar (IAS) bad ka Manorama Khedkar, ba shong ba sah ha Pune, Maharashtra. Lah ban ong ba ki jingbym beit jinglong lem bad ka jingsarong jong ka Puja Khedkar ki dei kiba la shon shap bad saiñdur kyrpang da u kpa bad ka kmie ka jong ka. Ngan ieh ha phi ki Nongpule ba phin ïa wad bniah bha uei uta u Dilip Khedkar (IAS), kaei ruh kata ka Manorama Khedkar bad kiei ki kam bym hok ki jong ki, kum shikurim, khang ba phin ïa kubur lem bad nga ba ka shlem kaba nyngkong bad kaba kongsan tam eh ban saiñdur ïa ki khun dei ka longïing longsem. Nga ju ong ba ka jinglong ka jong ki khun ka pynpaw ïa ka jinglong ka jong ki kmie ki kpa ki jong ki lane ba ki khun ki dei ka syrngiew jong ki kmie ki kpa ki jong ki.
To ïa wad jingtip bha ruh shaphang ka Puja Singhal (IAS), Jharkhand, kaba dei ka tnga ka jong u Abhishek Jha. To da ïa wad bniah ïa ka jingkylla khongpong noh jong ka jinglong kaba beit (integrity) ka jong ka, tang hadien 5-6 snem jong ka treikam treijam ne ka jinglong IAS ka jong ka. Kaba tang hapoh 5-6 snem ka lah da shah riam bad shah pynngop syndon jlang ha ka ‘jingpang rhah spah ‘kat ba kan nud ban ‘lum lak lum klur’ wat da ki lynti bymhok. Ki kam bym hok kiba lem bad ka jingpyndonkam bakla ïa ka bor (Official Power) bad ka iktar (Official Authority) kiba kawei hadien kawei bad katta kaba nangïaid ki snem. Ki jingbym hok kat haduh ba kat ka, ka IAS Officer, kaba bat ïakat ka kyrdan Industries and Mining Secretary jong ka Jharkhand, kan shah ‘raid’ ha ka Enforcement Directorate (ED). Ym tang kumta hynrei ka da shah pynngatsyndon ruh jlang ha ka ‘Money Laundry Case’. Ka Puja Singhal ka dei ka IAS officer kaba nyngkong, jong ka Jharkhand, ban shah kem bad shah ‘suspend’ na ka kam. U Chavi Ranjan u dei u IAS Officer uba ar jong ka Jharkhand ban shah kem bad sah set along halor ka jingiarap ban buhrieh ïa ki kam bymhok jong ka Puja Singhal.
Lah ban ong ba ka Puja Singhal (IAS) kan nym nud ban leh ïa kita ki kambym hok lymda ka ioh shwa ïa ka jingmynjur jong ki Blei San Snem ne ki ‘Politicians’. Kaba katno tam ïa ka ‘jingkyrkhu kyrpang ‘ ka jong ki, da kaba ki ïarap ban’tepeit maw’ ne da ‘rap jot’ ïa kita ki kam bym hok ki jong ka. Ka Puja Singhal (IAS) ka dei ka jingpynshisha ba ki don ki ‘Bureaucrats’ kiba don ïa la ki jong ki ‘Shell Company’ ha kaba ki buhrieh sop sop ïa kat kaba ki ïohlad ban lute na ka pisa ka jong u paidbah. Ka Puja Singhal (IAS) ka dei ka jingpynshisha ba ki don ki ‘Bureaucrats’ kiba ki ‘Chief Ministers’ ki da pynkupbor (empowered) kham kyrpang. To ai ba ine in dei I ‘symboh pyrkhat’ wat ïa kane ka jylla Meghalaya ka jong ngi.
Nga ngeit ngi lah ïohsngew ruh shaphang uta u MBK Reddy (IFS), jong ka Joint Assam Meghalaya Cadar lem bad ki kam thok kam thak ki jong u tad haduh ba un da ïoh ban long IFS. Nga ngeit ba ngi lah ïohsngew ruh shaphang u Rakesh Kumar Paul, uba dei u Ex-Chairman jong ka Assam Public Service Commission. Uba la shah rai pynrem ha ka ïingbishar ba kyrpang halor ka jingdon bynta ka jong u bad kata ka ‘cash for jobs scam -2017’ ne ka jingbymhok kaba ïadei bad ka thungkam Agriculture Development Officer (ADO), hapoh ka jylla Assam. La rai ban sei along ïa u tad haduh 14 snem, kaba long kat kum ka jingngat ka jong u hapoh ki kyndon (Sections) jong ka ‘Prevention of Corruption Act,kaba ïaid ryngkat ryngkat bad ka kyndon 416 bad ka kyndon 120 B jong ka IPC. U la ngat ruh ha ka ‘fine’ kaba 2 lakh tyngka.
Namar kane ka jingkyrduh kam Sorkar bad ka jingroi stet jong kiba angnud ïa ka kam Sorkar ba yn shem shitom ban lah ban pynduh ïa kata ka ‘nepotism’ bad ka ‘favoritism’, ha ka thungkam thungjam. Ki ‘cash for job scams’ ruh kin nym lait. Ka ‘nepotism’ bad ka ‘favoritism’ kan dang ïaibteng tad haduh ka ‘transfer’ ne ka ‘posting’. Lehse wat ka ‘cash for a plum posting’ ruh kan nym lait. Kin nym lait bad ym dei ban sngewphylla ïa kata.