Shillong, Nailar 07
Ka North East Students’ Organisation (NESO) ka la dawa na ka Sorkar Pdeng ban pyntikna ba nym ai jaka rieh ne jingïada wat tang iwei ruh na ki nong Bangladesh ha ka thaiñ Shatei Lam Mihngi jong ka ri.
“Kumta, ka NESO ka kyrpad ïa ka jingtuklar ba mardor jong phi ban pyntikna ba nym don ki nongrung be-aiñ ki ban rung sha ki Jylla ka thaiñ Shatei Lam Mihngi na Bangladesh bad kyrpad ruh ba ym dei ban ai jaka rieh ne jingïada wat tang iwei ruh na ki nong Bangladesh ha baroh kawei ka thaiñ Shatei Lam Mihngi,” la ong ki nongïalam ka NESO ha ka shithi ba la phah sha u Myntri Rangbahduh ka ri, u Narendra Modi bad Myntri ka tnad kam pohïing ka Sorkar Pdeng, u Amit Shah.
Ki nongïalam ki la ong ba ha kum kane ka por, ka long ruh kaba donkam ïa ka Sorkar India ban pyntikna ïa ka jingkhlaiñ ki bor pahara ha ki khappud ka thaiñ Shatei Lam Mihngi bad ka Bangladesh khnang ban lap, ïoh don kano-kano ka jingpyrshang rung be-aiñ na shiliang khappud.
Ka seng ka la ong ruh ba ka jinglong-jingman kaba ïasyriem kum ka thma pohïing kaba dang bteng mynta ha Bangladesh ka lah ban buh jingeh ïa ka India khamtam ïa ka thaiñ Shatei Lam Mihngi ha kaba 4 tylli ki Jylla ki don ïa u pud u sam bad ka Bangladesh.
Kumba la kdew da ka seng, ka Tripura ka don ïa u pud u sam uba 856 km bad ka Bangladesh katba ka Meghalaya ka don ïa u pud u sam uba 443 km. Ka Mizoram ha kawei ka liang ka don ïa u pud u sam uba 318 km bad ka Assam ka don ïa u pud u sam uba 262 km bad ka Bangladesh.
Ki nongïalam ki la ong ruh ba ka jinglong-jingman ba mynta ha Bangladesh ka lah ban ïalam sha ka jingmih noh jong kiba bun bah ki nongshong shnong na katei ka ri bad wan rung sha India khamtam sha ka thaiñ Shatei Lam Mihngi.
“Ki jingjia kiba ha shuwa ki kdew ba man ka por lada don ka thma pohïing ne ka jingïakynad ha Bangladesh, barabor, ka thaiñ Shatei Lam Mihngi ka ban shah ktah haba phai sha ka jingwan rung be-aiñ na katei ka ri. Ha ka por jong ka jingïaphiah ha u 1947, da ki lak ngut ki Bengali na East Pakistan ki la jam be-aiñ sha shiliang khappud bad kurup jaka jubor ha Assam bad Tripura (ka Union Territory ha katei ka por),” la ong ki nongïalam.
Kumjuh, ka seng ka la ong ba ha ka Bangladesh Liberation War jong u snem 1971, sa shisien, da ki lak ki lak ngut ki nong East Pakistan ki la wan phet sha India ba kynthup sha ka thaiñ Shatei Lam Mihngi, ha kawei ka liang kaba la wanrah ïa ka jingbym biang ha ka jingbun briew khamtam ha Assam, Tripura bad Meghalaya (kum shi bynta jong ka Assam ha kito ki por).
“Kane ka jingwan rung be-aiñ kiba nabar na Bangladesh (East Pakistan) ka wanrah ïa ka lyer jong ka jingkhuslai bad ka jingtynjuh kaba jwat hapoh ka thaiñ Shatei Lam Mihngi,” ong ki nongïalam.
Haba kdew ba ka thaiñ ka dei ka jaka sah kaba kdup ïa ki trai-ri bapher-bapher kiba rit paid bad kiba shong ba sah para ma ki ha la ki jaka ba la buh, ka seng ka la ong ba ka jingwan rung be-aiñ jong ki ‘million’ ngut ki nongwei na kiwei-kiwei ki ri ka la ïalam sha jingïakynad jaka, ban pynbor ïa ka jingkdup ïa ka lariti, ka jingïatynjuh ha ka ïoh ka kot bad ka jingbym shaniah hapdeng ki trai-ri bad ki nongwei.
“Kine ki nongwei ba wan rung be-aiñ ki shong ki sah ha ki jaka jong ki jaidbynriew trai-ri khlem ka jingmynjur jong ki nongïalam jaidbynriew bad kumta ka wanrah ïa ka jingbym ïahap hapdeng ki ar kynhun,” ong ka seng.
Na ka liang ki nongïalam ki la pynsngew ruh ba ka jingwan shong be-aiñ jong ki ‘million’ ngut ki nongwei ka la ïalam sha ka jingkylla ha ka jinglong-jingman ka jingbun briew ha kiba bun ki thaiñ jong hynñiew tylli ki Jylla ka thaiñ Shatei Lam Mihngi.
Haba ai nuksa ïa ka Tripura, ka seng ka la ong ba ka Jylla lyngba ka jingwan rung be-aiñ jong bun bah naduh u snem 1947, ka la sakhi ïa ka jingkiew ha ka jingdon ki nong Bangladesh, ha kawei ka liang kaba ïalam pat sha ka jingduna jong ki trai-ri sha ka 30% ha ka ri bad ka Jylla lajong – kaba la ïalam ruh sha ka jingshah knieh wat ïa ka bor synshar ha ka saiñ pyrthei da kitei ki briew bad ki trai-ri ki la kylla long ki ‘second-class citizen’.
Shuh shuh ka seng ka bynrap ba ka Meghalaya bad Arunachal Pradesh ki la sakhi ïa kiba kum kitei ha ki por ba la leit bad haduh mynta ki dang ïai dawa ïa ka jingmih noh ba mardor jong baroh ki nongwei na ki Jylla jong ki.
“Kane ka jingwanrung jong kiba nabar sha ka thaiñ kumta ka la ïalam sha ka jingbym shaniah, jingïakhih bad ki jingtyngkhuh hapdeng kine ki nongwei bad ki trai-ri,” la ong NESO.
