D. H. Kharkongor
Yn ïa kren tang shaphang kaei haba kat shaba phai ki don ki mat kiba sngewdei ban ïa khana. Ngin ïa kren ïa ki jingjia kiba hangtai ha ‘Middle East’, kaba pynkyndit thret ym tang ïa ka Iran hynrei ïa ka pyrthei hi baroh kawei, ne yn ïa kren ïa kane ka thma pohïing jong ka ‘Bangladesh’ kaba hangne ha syndah sbak. Ka Bangladesh kaba dei ka daw ba naduh mynno mynno nga ju shat jingmut pynban da ka ‘Look South Policy’ ha ka jaka jong kata ka ‘Look East Policy’. Te yn ïa bteng halor ka thung kum thung jam da ka MPSC ne yn ïa kren ïa kata ka Krem Mawjymbuiñ bad ka jingthmu ban pynlong ‘Yatra’da kita ki riewngeit Hindu ?
Ngin ïa iehnoh shwa ïa katai ka jingïakynad kaba hangtai ha Middle East. ïa ka jingïaleh kaba hapdeng ka Israel pyrshah ïa ki lehnoh Hamas lem bad ki lehnoh Hezbollah ba la kyrshan sop sop da ka Iran. Ha kaba ïadei bad ki lehnoh Hamas ka Israel, lyngba ka Israel Defense Force (IDF) lem bad ka kynhun ‘Mossad’, kan dang ïai thwet tad haduh ba kan da ïoh ban pynleit shisyndon sa ïa u Yahya Sinwar bad ïa u Mohamad Sinwar, uba dei u para u jong u. Lehse ka jingim ka jong ki kan sa shu kut noh kumto, bad da ka juh ka rukom, kumba kut ka jingim ka jong u Ismail Haniyeh bad u Mohamed Deif. Kum ka jingpynkynmaw ba u Yahya Sinwar u dang shu dep ban mih bujli kum u ‘Political Leader’ jong ki Hamas, kata, hadien kato ka jingshah pyniap (assassinate) noh ka jong u Ismail Haniyeh ha Teheran, kaba dei ka nongbah jong ka Iran. Nga ngeit kan long kumta kumjuh bad u Hassan Nasrallah jong ka Hezbollah. Lehse ka jingim ka jong u ruh kan sa kut kumto kumba kut ka jingim ka jong u Faud Shakur. Lehse tad haduh kata ka por ba ka jingbyrngem byrsit ka jong u Ayatollah Ali Khomeini jong ka Iran ruh kan dang ïaisah tang ka jingbyrngem. Ka Israel Defence Force (IDF) bad khamtam eh ka kynhun ‘Shin Beth’ kin dang ïai hap ban trei shitom ban ïai ïada kyrpang ïa la ka jong ka Ri Israel lem bad u Benjamin Netanyahu.
Ngin ïa iehnoh ruh ïa ka Meghalaya Public Service Commission (MPSC) bad ïa ka rukom thungkam. Lehnohei ban ïa kren wei ba kiba bun napdeng jong ngi, wat haduh mynta kumne, ki dang ïa phaikhmat beit kliaw sha ka kam Sorkar. Ki dang ïa ap khmih lynti ruh kmang tang ïa ka kam Sorkar. Ka da long shisha kumta khamtam ïa kito kiba pynshong nongrim ïa ka pule puthi (Education) tang kum ka lad ka lynti ban lah ban ïoh ïa ka kam Sorkar. Ka jingkynto jong ki ban minot ïa ka pule puthi ka dei na ka bynta ka kam Sorkar. ïa ki keiñ ba ka pule puthi ka long lehnohei ne sepei noh lada ym lah ban ïoh ïa ka kam Sorkar. Kano kano kaba yn pule kyrpang ne yn pyntbit kyrpang (specialize) ka dei beit thikna ka bynta ban lah ban ïoh ïa ka kam Sorkar. Te ym ban lah ban ïeng ha la ki jong ki kjat ne ban lah ban seng la ka kam ka jam, kaba kat ban ai kam (employ) lem ruh ïa kiwei.
Ka dei namar kaba kum kata ka ‘saiñpyrkhat’ ne ‘pyrkhat-pyrdaiñ’ ba ki sa khmih lynti ba u MLA bad u MDC u dei ban dei uba lah ban ïarap pynïoh kam Sorkar. Ki kloi ban die tad ïa la ka ‘vote’ ka jong ki, lem bad ka jong ka khyndan ka jong ki, ha uba kumno kumno ruh wei ba ki ngeit bad ki kyrmen shkem ba un salah ban ïarap pynioh kam Sorkar. Ym tang kumta hynrei ki dang ïai khmih lynti ba un ïarap ban muslia, kumba ki kwah, wat ïa ka ‘posting’ ne ka ‘transfer’. ïa uba lah ban leh shisha kumta te ki da mane BLEI, baroh shiïng (lem bad baroh shi khyndan), naba ha ki kampher la u long uba kumno kumno ruh. Ym lah namar kata khlem da rymmuiñ ïa kano kano kano ne kaei kaei kaba ïadei bad ka kam Sorkar.
Ngin ïa poi noh sha ka krem Mawjymbuiñ, Mawsynram, lem bad ka jingngeit niam. Kaba kum kane ka jingïapher jingmut, katba kat ban ïa kiew ïinglieh-ïingsaw, kan nym jia lada kiba dei ban ïohi jngai ki lah ïohi jngai naduh nyngkong ka sngi. Ne lada ki lah ithuh naduh nyngkong ka sngi ïa ki dak ki shin kiba ki ïai ïohi tyngkreiñ. Kan nym poi haduh une u pud lada naduh mynnyngkong ka sngi ki tip shaphang u ‘Lord Shiva’ jong ki Hindu. Kaba katno tam ïa ka jingïadei hapdeng uta u ‘Lord Shiva’ bad uta u ‘Shiv Linga’ ne ‘Shiva Lingam’ ne ‘Shivling’ ne ka dur ka dar ne ka shap ne ka ‘murti’ ka jong u Shiva. Jin lada ki tip naduh mynnynkong ka sngi ba ïa kum uto u jingpynlong jong ka mariang ne u ‘stalagmite formation’ ki Hindu (ki Shaivite bad ym ki Vaishnavite) ki ngeit pynban ba u dei u ‘murti’ jong u Shiva. ñiuma ha nga ha phi, ki bym dei ki Shivite Hindu, uto u dei uta u ‘stalagmite’, ba la pynlong da kato ka jingkylla eh ka jong kato ka jingïai jaw, kaba brup shibrup, na uto u Stalactite (uba ïasyriem ïa ka jymbuiñ jong ka masi) hynrei ha ki pat te uto u dei uta u ‘Shiv linga’. Kat kum ka jinglong jingman jong ka meiramew (ne ka jingdon kaba kham kyrpang ka jong ki maw shun) ne ka jingkhlong jong ka um slap, kaba ngam shapoh ka meiramew, ban pynlong krem ïa kito ki syrtap mawshun ba uto u dei ruh u ‘speleothem’. Kata, kat kum ka Geography kaba ngi pule mynnor ha skul, kaba dei shi bynta jong ka ‘Erosion & Cave Formation’.
Ka dei ka jingshisha ba ki shongshit niam ki dei ruh ki khluit khlieh bad ki eh rang. Ki don ha baroh ki jaitniam bad ruh ha baroh ki jaitbynriew. Ka dei ruh ka jingshisha ba ka long kaba eh ban ïa tai ban ïa mir, bin pa bin bad jai ba jai, bad kiba kum kita. Kiba kiar ïa ka thma ktien bad kiba mutlop ban kubur ïa la ka jong ka jingbakla. Kiba kloi namar kata da ka kti ka kjat, kin tang mar ïaiap ñia. Shwa ban ïa kutnoh ba kynmaw ïa ka ‘Hindu Rashtra’ bad ïa ka ‘Hindi Bhasha’. Kynmaw ruh de mano bad balei ki jingpynjot pynpra phom, (06/12/1992)ia ka ‘Babri Masjid’, Ayodhya. Te kaei pat de kaba ïengbujli mynta kynjwain ha ka jaka ka jong ka? Kaba ma lada ym pat lah haduh mynta ban iohi jngai. Kaba eh haba tlot than eh ka bor sngewthuh. Kaba katno tam ynda haba lah matlah bad kyllud syndon jlang ka ja-bieng.
