Raphael Warjri
Kaba skut khyndew ka dei kawei na ki rukom pyrthat tynrai Khasi ka ba lah ban ïada ïa ka imlang sahlang bad ia ki paidbynriew shityllup ka jylla. Hynrei naduh ba la hikai ki kharlieh kharïong ban ïa peiñ ïa ka khyndew da ka pisa tyngka, kumta ka la hiar dor bad jemrngiew ka meiramew bad la kiew dor bad rasong ka longspah ban pynkylla ïa ka meiramew tang kum ka mar ka mata ban khaiï ha ïew ha hat. Ynda ha ba la marmlien ban khaiï, la mih sa ka thok ka shukor, ka kam bymdei bad knieh bor ïa ka ba ym dei ka hok lajong. Barabor ha ka pyrkhat Khasi ym dei ba ki briew ne ka longïing longsem ki longtrai ïa ka khyndew, hynrei ka khyndew ka long trai ïa ki bynriew bad ïa ka longïing longsem. Ha ka jingshisha na ka khyndew ba la mih baroh kiei kiei kiba ha ka sla pyrthei bad dei na kata ka daw ba la ñiew ïa ka kum ka kmie bad la ju kheiñ kyntang bad nam da ka Meiramew. Ha ka khanatang shaphang ka jingthaw ïa ka pyrthei mariang ruh la ñiew ïa ka Meiramew kum ka kmie jong kita ki bormaia kum ka Sngi, u Bnai, ka Lyer, ka Um bad ka Ding. Katno tam lei lei ba ka Meiramew ka dei ka kmie jong ki snap ka mariang naduh ki dieng ki siej, u maw u shyiap, ki mrad ki mreng, ki sim ki doh kynthup ïa ki briew ruh. Ka long kaba donkam ba ka met briew ka dei ban snoh ha ka khyndew kum ba snoh ki khun ha ka kmie. Baroh ki jynthaw ki snoh barabor bad ka khyndew kum ka kmie, wat ki bynriew ruh ha ka juk mynnor, hynrei mynta ki briew kim don shuh ka khep ban snoh ha khyndew bad ha sor lei lei, ki ñiew ba jakhlia ban dei khyndew. Haba khmih ïa ki nongrep pat sha nongkyndong ha kano kano ka khep ki snoh barabor ha ka khyndew kumba snoh ki khun ïa ka kmie.
Lada ka dustur skut khyndew ka dang ïaineh salonsar, lehse yn ym shah knieh ki jaka puta ha ki jylla ne ki ri ba markhap pud. Kumba ka paw shynna ha Ri Bangladesh ki dang don byllai ki paradoh parasnam Khasi kiba dang bat longtrai ïa ka khyndew wat hapdeng ba shah iuhroit ha ka sorkar Bangladesh. Toi ki don ruh ki bynta ba ki la duh ei la ka jaka puta namar ba la phiah ïa u pud sawdong hapdeng ka Ri India bad Bangladesh. Kito kiba jied ban iaineh ha Ri India ki la duh ei la ka khyndew sha shiliang pud ha Ri Bangladesh, wat lada don katto katne ki ba dang bhah ban don ki bahaïing bahasem kiba sumar la ka nongkynti ha baroh arliang pud. Ha kaba ïadei bad ka Ri Bangladesh ka long kaba jwat ban ri ban sumar la ka nongkynti haba la pakhuh bad ka rukom saiñpyrthei kaba dei ha ki artylli ki ri ba ïapher. Lada phai sha ki jaka khappud bad ka jylla Assam pat la bna na ka por sha ka por ba la shah knieh ha ka sorkar Assam na ki daw ba kynrum kynram ka riti bat khyndew bad kham tam haba la kylla Rikynti ha ka jaka ban pynneh kum ka Rikur ne ka Riraij. Lada ka rukom bat khyndew ka long kum mynnor, lehse kan kham jwat ïa ka sorkar Assam ban knieh madei ïa ki jaka puta, hynrei namar ba la long trai da ki briew shimet, kumta ki la shah iuhroit da ka ba suk, wat lada ka don ka jingialeh pyrshah na ka por sha ka por ban kam trai la ka hok.
Ñiuma ki dang don ki jaka ha kaba ka rukom skut khyndew ka dang treikam ryntih la ha ka bri kur ne ka bri raij, wat lada kat ba dang mih ki sngi ka khyndew ka la kylla ka nongkynti shimet jong ki briew lada dei ha ka longïing longsem ne ki trai shimet. Kaba sngew saitmet ka long ba ki briew ha ka juk mynta kim kam shuh ba ki dei kiba long trai da ka khyndew, hynrei mynta ki briew ki la kam trai ïa ka khyndew bad khluh sa ka khaiï pathar kat sha ba riew kham jam ki sbai. Ka la long noh kumba pynsngew ba ka shkor briew kam ju kuman ha ba ka sur jong ka spah ka sawa mian katno katno ruh, hynrei ka kyllut ban shah shkor ïa ka sur ba jam jong ka hok longbriew manbriew. Kane ka rukom ka phalang tyngkreiñ ha ba bishar ïa ki ïew ki hat Khasi kiba la seng katkum ka riti, khlem da kheiñ ïa ka ïew paidbah kaba la syrtap ha man la ki kyndoing kynshrot ba iohlad ban shna pisa. Ka nuksa ba biang tam eh dei ka Ïewduh ha nongbah Shillong, kaba la hiardor haduh katta ba wat ïa ki jaka leitbar ban khlei ka jakhlia jaboh na ka met briew ruh la pynkylla ka jaka khaiï. Yn sa dang batai bniah ha kaba ïadei bad kata ka phang, hynrei to yn ïa jurip ïa ka thymmei ka riti jong kaba seng ïa ki ïew katkum ka pyrkhat Khasi tynrai. Katkum ka riti tynrai Khasi, ka ïew ka dei kaba la seng da ka dorbar Hima ban ailad ailynti ïa la ki khun ki hajar ba kin ïapeiñ la ki mar ki mata lyngba ki basa khnang ba kin lah ban kamai jakpoh ha la ki longïing longsem, ha ka ba la mana tyngeh ba ym dei ban lum spah. Ka nongrim jong kaba skut khyndew ka dei kumjuh ha kaba ai basa ïa ki khun ki hajar ha ka hima ba kin kamai jakpoh ïalade bad ïa la ka longïing longsem.
