U Nongsaiñ Hima, 2022
Ki nongrep kba ki dang ïa bunkam ban shoh kba da ka jingkyrmen ba mynta u snem, u kba un kham bha ban ha u snem ba la leit noh. Ki don pat kiwei ki nongrep kiba dang ïa bunkam ban ïa bet da kaba khap ribon, buh mawnongrim sa ïa ki surok ba shu maramot, sam kane, sam katai, bad kiba kham khraw ka spah lei ki ai syndon beit puk da ki kot T. 500. Ka aïom ot na ka bynta kine ki nongrep kan dei ha u bnai Rymphang-Lber jong u snem ban wan. Hynrei tang 60 ngut kin ïoh ban leit shong ha ka jaka ba la pynkhreh. Lait na ki 60 ngut, kiwei kin hap ap biang sa san snem shwa ba kin ïa bet thymmai. Na ki 60 ngut kiba don mynta, lait noh uwei uba la rai ban ym ïakhun shuh, ngim tip katno ngut kin wan phai biang. Lehse ki kam kiba ki la trei ne khlem trei ha ki saw snem duna kin long ki daw ba kin jop biang ne shah rem noh. Don pat ki ban jop biang namar ka jingkhlaiñ bor ka lut T. 500, bad ka jingïoh ïa ine itai kynthup ïa kata ka T. 5,000 kaba la ïakren bha mynta sharum shaneng.
Ka don kawei ka jingrwai jong u kaitor bakhraw ka jaitbynriew, u Rangbah Skendrowell Syiemlieh, Bam Kwai Ha Duwar U Blei, uba la rwai shaphang ki ‘Saw Aïom’, bad kane ka jingrwai ka thew sha ka rta bad ka jingim jong u khun bynriew ha ka sla pyrthei. “Saw Aïom ki por, mariang ka la ai…” bad kumta ter-ter. Ha ka saiñ hima sima, ka aïom, ha kaba ka jingïabet ka jubor bha, ka ju wan shisien ha ka san snem. Don kiba pynlong ïa kane ka aïom kum ka tamasa bah tamasa san ba ishyrkhei. Ka jingïashad, jingïarwai, jingïabam, jingïadih bad kumta ter-ter kaba la jan man ka sngi. Ki paidbah ruh ki ïa shongshit lang haduh ba la itriem sa ban peit. Hadien ba la kut ka aïom bet bad ka aïom ot, don napdeng kita kiba shongshit ki bym tip balei ki kyrshan ïa uba ki la kyrshan, bad don ruh ki bym tip balei ki kyntait ïa uba ki la kyntait. Ka jingjied bad jingkyntait kaba khlem don nongrim bad ka bym sngewthuh sngewthaw lane ka bym ithuh ithaw. Kum kita ki nongrep kiba yn ym don napdeng ki 60 ngut, kita kiba jied bad kyntait khlem nongrim ruh kin sa ïa hap ap shitom ynda la kut biang ka san snem.
Don kiba ong ba ka Shillong bad kiwei ki jaka ba marjan ki ju mad saw aïom ha ka shi sngi, bad ym ha ka shi snem. Lehse kane ka dei namar ka jingkylla ka suiñ bneng. Ha kajuh ka rukom, ka saiñpyrthei ha kane ka jylla ka la nang kylla katba nang mih ki por. Hynrei kata ka jingkylla kam da dei eh na ka bynta kaba bha. Balei kam bha? Ka daw baroh ka dei namar ka jingwan hiar ki heh spah ban bet da ka tyngka haduh ba ka la pynjakhlia syndon ïa ka saiñ hima sima. Ban ïakren ruh ka la eh namar ka jingïakren ka shu long beit sawdong jong ka pisa. Ym don mat ym don jura shuh da kawei-kawei. Kiba kwah ban kren bad kiba don ka bor ban kren bad ban trei, kim ïoh jaka satia ha ka saiñpyrthei kumba ka long mynta. Yn ïakren aïu hapdeng u heh spah u bym don jabieng bad mynsiem ban trei bad u baduk hynrei uba don ka spah mynsiem bad ka bor jabieng ban trei? Ki paidbah kim i kwah shuh ba ki ‘rang pyrkhat, ki ‘thei kynsai kin long kita ki 60 ngut ki nongrep ki ban pynmih syep pynmih syar bad ban duh thiah duh dem na ka bynta ka bit ka biang jong ka jylla. Ynda la dep ka ilekshon, sa kynnoh pat ïa ki 60 ngut ki nongrep. Jied hi, kynnoh hi, beiñ hi.
Ban pynkylla ïa kane ka aïom bad ka juk jong ka jingjied spah pyrthei, donkam ban pynkylla ïa ka saiñpyrkhat. Ka spah pyrthei kam dei kaba shongneh. Ka wan mynta, ka leit lashai. Hynrei ka jingstad, jingshemphang, ka mynsiem ban trei, ka mynsiem ban aiti lut ïalade na ka bynta ka bha ka miat jong kiwei, ki kham shongneh bad ym don spah pyrthei ba lah ban thied ne ban die. Kiba don spah ki pyrkhat ba kata ka spah kam lut shuh bad ba tang ka spah kaba lah ban thaw pyrthei. Hooid, ka pisa ka donkam ha ka jingim ba man la ka sngi. Mano hi ki bym kwah pisa kham bun? Haba la phah ïa u khun bynriew sha kane ka sla pyrthei da ka Hukum ban Kamai Ïa Ka Hok, ngi dei ban ïatrei shitom. Kiba wan bet da ka pisa ki kwah ba ki briew ki dei ban long ki alhia ki alput bad ban duk shirta khnang ba kin lah ban thied ïa ki man la ka por.
Ka aïom ban pynthymmai ïa kiei-kiei lyngba ka saiñ hima sima ka wan tang shisien ha ka san snem la shisien ha ka 1,825 sngi. Lada kiba bun ki pynlehnohei ïa kata ka kabu kaba shi sngi da kaba shu sdien sah ha ka spah ba bret kiwei, ki jingkylla ha ka jaitbynriew bad ka jylla kin ym wan lano-lano. Ngin shu ïa long sah kumne shi kumne namar ngi la dep bynda ïalade bad ïa ki mat ki jura ha kita ki heh spah na ka bynta 1,825 sngi da kaba shim pisa na ka bynta ka shi sngi. Lada pyrkhat tang ïa kaba mynta, kam pher lada shim ïa ka pisa wat lada ka dei tang T. 100 ruh. Hynrei, lada pyrkhat pat ïa ka lashai bad ka lawei, wat T. 1 lak ruh dei ban ïa kyntait. Ka lawei ka jaitbynriew bad ka jylla ka shong ha ki kti jong ngi. Ngim dei ban ïalehkai ïoh ka lehkai sa ka lawei ïa ngi.
