Raphael Warjri
Ka jingïatylli jong ki paidbynriew Khasi ha kano kano ka lympung ka long kaei kaei kaba jwat ban khmih lynti namar manla ki nongïalam ki don la ka saiñpyrkhat ba ym lah ban ïahap bad kiwei pat ki nongïalam ha kajuh ka lympung. Kita ki saiñpyrkhat barabor ki ju mih na ki briew shimet ha la ka jingsngew lajong bad ba kita ki jingsngew shimet ki ba pyrkhing haduh katta katta ba ym don shuh ka lynti pdeng ban pynbiang lang katkum ka rukom pyrkhat jong kiwei pat kiba long dkhot ha kajuh ka lympung. Manla ki briew ki sngew ba kaei kaba pyrkhat ha lade ka dei kaba bha tam ba kiwei kim dei ban kdew kti ne ujor bad ba ki dei ban shu bud beit wat lada dei ban shu bud matlah ruh. Kane ka long kaei kaei kaba ma bad mynsaw ha ka imlang sahlang lada ym don ka mynsiem ïaishah ban shahshkor lang ia ka rukom pyrkhat jong kiwei ruh khamtam hapdeng para ba long nongïalam. Ka dei ka jinglong briew ba ym don mano mano ruh arngut ki ban mynjur lang kumjuh, khlem da ïapher jingmut ha kano kano ka liang, khlem da thew ïa kaba laingut sawngut shaneng bad katno tam lei lei ïa ki kynhun ne lympung ki ba don da ki spah bad hajar ngut ki dkhot. Lada bishar kham sani lah ban ong ba wat kiba kha synrap ki ba don ka jingïasyriem ha kiba bun ki liang, hynrei ha ka pyrkhat ka dei ban don hangno re hangno ka ba kin ïapher jingmut. Na kata ka daw ba mih ka khñium ka khñiam, ka diaw ka bynñiaw, ka khohsit khohrang, ka atnud ka dukha, ka bishni pihuiñ, ka dom ka bitar kiba lah ruh ban lam sha ka ïashun ïapen, lada ym dei ban ïaphoi ïa kynad tang ban shu paw pyrthei ba ym ju buhnud. Bunsien ka ju long kumta ba don kiba leh mynleh kumba bha mynsiem ne ba ym thut ïa kaba kren ne leh kiwei katba hapoh la mynsiem ki buhkhoh da ka ba thmu artat ban kput lada ioh ka lad ka lynti. Kane ka long kaba dang mynsaw arshah ha ka jingïadei briew bad kaba bha ka long ba dei ban kdew pyrshah ïa kaei kaba ym sngew ïahap jingmut.
Ka la jia dang shen ba kawei na ki sengbhalang ba hakhmat duh bad kaba la rim eh, kaba la bishni pihuiñ ïa kawei pat ka sengbhalang ka ba dang mih thymmai bad kaba khraw la kat kata ne palat ban ia kata ka sengbhalang ba la rim. Ka daw kaba la mih na kata ka jingïakhing kita ki sengbhalang ka long ha kaba pyndonnam ïa uwei na ki nongïalam ba pawkhmat ha kaba shakri ïa ka imlang sahlang. Kita ki sengbhalang ki dei ka KSU bad HYC ha kaba baroh ki paidbah ki tip bad iohi tyngkreiñ ha jylli paidbah ba katno kine ki artylli ki seng ki la shakri borbah ïa ka imlang sahlang. Lada don kano kano kaba rieh ba ym paw ha jylli paidbah kata ka long ka ba ym lah ban bishar bad kdew kti, wat lada don ka tharai ka suba ïano re ïano ha ka liang jong ka rukom trei na ka bynta ki paidbah ha ka imlang sahlang. Ka HYC seng kmie ka la kyrshan ïa ka seng shnat Malki ba la ïalam da u Bah Frankie Kharumnuid ki la shna ïa u motdur jong u Bah Bull N Lyngdoh (bam kwai ha dwar U Blei) uba arshah ka rynñieng briew ban pynïeng ha Motphran ka ba long ka jaka kaba jan baroh ki sengbhalang ki lmun ban pynsngew ïa ka khubor sha ki paidbah ha kaba ïadei ban kyrsiew ïa ka mynsiem shitrhem jong ki paidbah kaba teng teng ka long pynban kun ban kynshoit ïa ka mynsiem shongshit. Ym lah ban kiar ïa kata haba dei ban ioh ka jingkyrshan na ki paidbah paidsan, barabor la ju synrop lang ki paidknup paidtrap, paidbhur paidkar, kiba lah ban shongshit khlem da pyrkhat. Jar la katta ym lah ban long ba ki nongïalam ka KSU kin laplah haduh ban pynjahburom ïa u nongialam rangbah u Bah Lambokstar Marngar uba jai jai bad jemnud hynrei uba adkar bad ïaw ka pyrkhat bad ba shlur ha kaba dei ban iakhun na ka bynta ka bha ka miat jong ka imlang sahlang. Kyndit kynsan la mih ha jylli paidbah ba ka seng KSU ka la maham tyngeh ïa kino kino ki riewshimet ne kynhun kiba mushlia ïa ka kyrteng ki nongïalam barim jongka. Nalor kata la sin la rngop laiphewjait kum ïa kita bad kaba sngew thamula ka long ba la kdew ba ka kyndon jong kano kano ka seng ka dei ban long da kaba don ki dkhot kiba la shah set byndi ha ka sorkar.
Kumba ym lah ban len ba ka KSU ka la kit borbah ban ïada ïa ka imlang sahlang bad ïa ki paidbah khamtam ha ka saw ka sian kaba la jia naduh ka snem 1979 ter ter, kumjuh ruh ki matti jong ka HYC ki paw shynna kum ban tynrong lang ïa ka khia ka shon jong ka imlang sahlang ha kaba ïada ïa ki paidbah ha ka jingïalam da ki riewsaidaiñ ba pawkhmat, nyngkong da u Bah Robert June Kharjahrin bad marbud da u Bah Roy Kupar Synrem ha ryngkat ki dkhot nongïalam ba shitrhem ban bah ïa ka khia ka shon ha ka shitom shipa jong ki paidbah. La kumno kumno, ynda la tuklar ki rangbah na ka longïing longsem jong u Bah Bull N Lyngdoh kiei kiei baroh ki la palei hapdeng ka KSU bad HYC bad kata ka long ka dak kaba bha na ka bynta ka imlang sahlang.
