Mano mo ?

Dang lah ba leh sniew u Rangbah ban ïa kaba leh bha ka Kynthei, namar dei ma kaba la wanrah ïa ka jingjah burom  - Sirak.

Panbor B. Lyngdoh

Ba lah ban pynshisha da ki jingthoh (in written), ym dei satia tang da ki Khanapuriskam (fairytales), ba ka jingpyndonkam Jait Kpa Khynriam – Pnar – Bhoi – War bad Lyngngam ka ïaleh pyrshah ïa ka Dustur Kynthei, Jait Kynthei bad Kur Kynthei ? Kane ka long katkum ka jingïakren sharud shakiar da katto katne ngut kiba tieng ïa i Lok, khamtam eh  ba ju issue ïa ka STC da ki kong ba don burom ba trei hangto, ki byrngem – byrsit kren baheh pynsngewthuh bakla ïa ki Khun ba pyndonkam Jait Kpa Khasei – Khasoi, ba phim dei ban leh kumne kam dei ka Dustur phin lah ban wat ban thied jaka – puta bad kumta ter ter………..Bad sngewsih pynmong da kaba kim issue STC ïa ki. Kane ka jingkren jler ñiewbeiñ ka pynduh mynsiem, pynkhuslai kthang haduh katta katta ïa ki Khun ba pyndonkam Jait Kpa. Ha ka jingshisha ki la dei ai bor mynsiem pynshlur ïa ki khnang bangin lait noh na ka jingshah thombor ñiewbeiñ ha ki bar jylla. Nga nud ban ong ba ym don ba lah satia ban ai sakhi. Te, kumta shu poi noh sha jingsngewsih haba synshar ka Kynthei i Wahduid ituid noh shajrong lum. (Ethopian wise saying – where a women ruled a stream goes uphill).

Ka long kaei kaei kaba la pynpait dohnud kthang ba haduh ba katne ki nud ban shukor jler thylliej khlemakor ïa ki khun bapli kiba ieid ïa la u kpa kumjuh ïa ka kmie. Hana, ba la seng la dang ki Longshuwa – Manshuwa. Te, tip mynno, hangno bad naduh ki snem ba katno mo ? Ki Kong ki la ïa kynduh ïa kita ki Longshuwa manshuwa ? Khnang ban dup ïa tip lem baroh baroh bad lada ka dei kaba shisha kumta ! Kumno pat ? Ba ki Longshuwa –  manshuwa ki shah ïa ki Kong ba kin kha ïa ki khun kpa – sahep, China, African, Bhutanese, Tibetanese, Sikkimese, Nepalese Dkhar kylleng ka Ri India bad para – Riewlum ? Kiba la kharoi sha 31/2 shiteng tam bad kylla Khasei – Khasoi noh lyngba ka jait Kmie/Kynthei.

Sngewsih ban pynpaw hangne ba katba nang ïaid ki snem nang ïaithem Iew kane kajuh. Kane te, ka bym lah ban long phi paralok da lei – lei ruh em, ngam tharai ba ki Longshuwa – manshuwa kin biej – kale haduh katne, ki pdiang burom ïa ki bar jylla bad ki tait jait noh ïa ki shynrang khasei – khasoi ! Kum mangi kiba dang biej – kale ST haduh  mynta.

Balei ïa u Kpa jong ka Sixth Schedule u Bah (L) J. J. Nichols Roy bad u khun jong u Bah (L) Stanley Nichols Roy, ym shym la tait – jait ? Sa ïa pyrkhat pynshongñia – nongrim shaphang kane kam bah kam san. Ym dei satia ka kam biria ho.

Nga la ïaid lynti 80 tylli ki snem ngam pat ju ïa kynduh ïa ki Longshuwa – manshuwa baim 150 snem. Te, tip ki Kong ba don burom ki ïa kynduh hangno, mynno bad ïa kiba katno snem ïa kita ki Longshuwa –  manshuwa ? Te, nangne sha khmat to sngewbha da ïa pyrkhat jylliew sani bha ha shuwa ba phin ïa kren tohmet pynmong ïa khun ba pyndonkam jait Kpa – Khasei – Khasoi kiba don ïa la ka HOK ban jied katkum ka mon jong ki, namar ka Constitution of India ka ai lad ïa ki, (choice of freedom also a right of freedom). Namarkata, kam don jingmut ba phin ïa kyntiew skong ïalade namar kane kajuh ka la wanrah ïa ka jingjah burom pohjait noh ka Jaidbynriew. Hooid, ngam len ba nga pyndonkam ïa ka Jait Kmie, tangba mynta ngam ïa kyrshah shuh ïa ka. Dang lah ba leh sniew u Rangbah ban ïa kaba leh bha ka Kynthei, namar dei ma kaba la wanrah ïa ka jingjah burom  – Sirak.

Kumno ki sngew ki Kong haba ka Kmie ba don burom ka la ong ba ngan die noh phi Bah ïa kane ka jaka. Balei kong phi die noh phim don khun ? Nga don Bah tang 2ngut ki khun shynrang te, ban buh ïa ka jaka kam don jingmut. Te, haba kumta balei mo marsien ïa kha phim shu pynpat noh ïa ki ? Aahni nud hi ban leh kumta ? Balei phim nud haba ïa kane ka jaka ba phi dei ban ai bynta ïa ki khun shynrang phi ong pynban ban die noh, kane ka dei ka kam pap ba phi leh Kong. Jar ka eh noh bad ong to Bah ngan sa peit. Te, phi ki Kong ba don burom ha ka jaka ba kin peit ïa kum kine ki jingjia ba sngewsih pynjemdaw – rngiew, phi ïa bishar pynban ïa ka jingai Jait Kpa kaba ha ka jingshisha ka dei ka jingeh daw – rngiew jong ka Jaidbynriew, kumba ïa long lang ka Pyrthei salonsar.