Kheiñ kor pynban ïa ka mrad saw kjat ban ïa ka kynthei briew

ïa ki bym dei ki Hindu ka Masi kan dang ïai dei hi ka mrad ka bym don bor kat ban tim lane ban kyrkhu ïa kat u khunbynriew.

D. H. Kharkongor

Ha kane ka jingsynshar jong ka Sorkar MDA – 2.0, kaba la lamkhmat da ka NPP-BJP, la imat kumba yn sa nang ïai shlur ban mih pyrthei ki kynhun bapher bapher jong ki shitniam Hindu, kawei hadien kawei. Ki kynhun kiba kat kum ka saiñpyrkhat jong ka RSS. Ki kynhun kiba kwah ban pynurlong ïa ka India kat kum ka saiñpyrkhat jong ka RSS, kata, ka ‘Hindu Rashtra’ bad ka ‘Hindu Bhasha’. Nga ong kumta naba kyndit kyndit ngi ïohsngew sa ïa kata ka ‘Gau Pratishtha Andolan’ (GPA), na kata ka jing-thmu ka jong ka ban pynlong ïa kata ka ‘Gau Dhwaj Yatra’. Lah ban ong ba ka ‘Gau Pratishtha Andolan’ ka dei ka kynhun kaba kyrpang ka jong ki shitniam Hindu. Lah ban ong ba ka jingthmu ka jong ka (Gau Pratishtha Andolan) ka long ban ithuh noh ha baroh kawei ka Ri India da ka Ain ba ka masi ka dei ka ‘Kmie’ bad ka ‘Blei’. Ynda kumta kan sa long kaba ‘be-aiñ’ ban shoh doh ïa ka Masi, kaba katno tam kat ban bam doh ïa ka Masi. Kino kino ki ban ïaleh pyrshah kin sa ngat ha ka jingpynsaja kaba tyngeh, kat kum kata hi ka Aiñ.

ñiuma, ki te kum ki Hindu, ki sngewdei ba yn ñiew ïa ka Masi ba ka dei ka ‘Kmie’ bad ruh ka ‘Blei’ ka jong ki hynrei kiwei kiba kum nga kin dang ïai ñiew hi ïa ka (Masi) ba ka dei hi tang ka mrad saw kjat. Ka mrad saw kjat kaba don kyrpang ïa ka pla khun bad ruh ïa ka jymbuiñ. ñiuma, ki te kum ki riewngeit Hindu bad ruh kum ki shitniam Hindu, ki sngew dei ba kin ïanguh kin ïadem lane ba kin ïa mane ïa ka (Masi) kum kata ka Kmie bad kum kata ka Blei ka jong ki hynrei kiwei pat kin dang ïai ñiew ïa ka Masi ba ka dei tang ka jingri jingdup, kaba kin dang ïai ri kyrpang hi ruh ïa ka na ka bynta ban shohdoh ne ban bam doh. Ki ‘Hindu’ ki don ïa ka hok ba kin ñiew ïa ka Masi kum ka Kmie bad ka Blei ka jong ki kumjuh kumba kiwei pat ruh ki bym dei ki ‘Hindu’ ki don ïa ka hok ba kin ïai ithuh ïa ka Masi ba ka dei tang ka mrad saw kjat.

ïa ki bym dei ki Hindu ka Masi kan dang ïai dei hi ka mrad ka bym don bor kat ban tim lane ban kyrkhu ïa kat u khunbynriew. Kan dang ïai dei hi ruh ka mrad kaba dang donkam ïa ka jingleh isnei ka jong u khunbynriew. Ka mrad saw kjat kaba ym don dor shuh ynda haba ka la tymmen, kata, ynda haba kam lah shuh ban pynmih dud. Kaba kloi ban shang makia hadien ba hap ban shu pynlaitlan beit noh ïa ka. Kaba ïai thngan lynter kat ban leit wad bam wat na ki jaka bret ñiut ne ki ‘garbage dump’. Kaba kloi ban nguid syndon jluk wat ïa ka plastic. Kaba ym don la ka sem, kaba poi dem synkui wat hapdeng jong ka surok bah, kat ban long pat de ka jingwit bad ka jingma ïa ki kali. 

Kata ka jingthmu ban pynlong ïa kata ka ‘Gau Dhwaj Yatra’, ha ka 2 tarik jong u Risaw 2024, da kata ka ‘Gau Pratishtha Andolan’, ka pynkynmaw biang ruh ïa ka krem Mawjymbuiñ, Mawsynram, kata, ïa kato ka jingthmu ban pynlong ïa ka ‘Yatra’ kaba kyrpang, da kato kawei pat de ka kynhun ka jong ki riewngeit Hindu. Ka jingthmu kaba lam sha ka jingïapher jingmut, kaba kat ban ïa kiew ïinglieh ïingsaw. Kato kaei-kaei ka plie lada pat de ba ngin kham tip shuh shuh shaphang jong u ‘Lord Shiva’, uba dei uwei na ki Blei jong ki Hindu. Kaba katno tam ïa ka jingïadei kaba kyrpang, kaba kat kum ka jingngeit Hindu, kaba hapdeng uta u ‘Lord Shiva’, jong ki Hindu, bad uta u ‘Shiv Linga’. ïa u ‘Shiv Linga’ la ju tip ruh kum u ‘Shiva Lingam’ ne kum u ‘Shivling’. Ki riewngeit Hindu (ki Shaivite bad ym ki Vaishnavite) ki ngeit bad ki ñiew ba u ‘Shiv Linga’ u dei ka dur ka dar ne ka shap ne ka ‘murti’ ka jong u ‘Lord Shiva’.

ñiuma ha nga ha phi, ki bym dei ki Shivite Hindu, uto uei-uei uba ngi sakhihangto hapoh ka krem Mawjymbuiñ, Mawsynram, u dei uta u ‘stalagmite’ ne u ‘speleothem’. ïa ki bym dei ki Hindu, ïa uto u ‘maw’ ne uto u ‘stalagmite’ la pynlong kyrpang da kato ka jingkylla eh ka jong kato ka jingïai jaw, kaba brup shi brup, jong kaba kum kato ka um-shun, kaba na uto u Stalactite (uba ïasyriem ïa ka jymbuiñ jong ka masi) uba nalor jong u. Katba ha ki ‘Shaivite Hindu’ pat de uto u juh u maw u dei pynban uta u ‘Shiv linga’ ne u ‘murti’ jong u Lord Shiva, u jong ki. Kumta ha ki ‘Shaivite Hindu’ uto u dei uta u ‘Shiv linga’ uba ki sngew dei ba kin leh ïa kata ka niam ka rukom ka jong ki katba ha kiwei pat de, ki bym dei ki ‘Shaivite Hindu’, uto u dei u Stalactite. U Stalactite lem bad u Stalagmite, ïa kiba la tip ruh kum ki Speleothem, kiba kat kum kato ka jonglong ka jingman jong ka meiramew kaba lem bad kato ka rukom khlong (erosion) jong ka um slap kaba ngam shapoh jong kato ka meiramew kaba don ïa kum kito ki syrtap maw shun.

Ka dei ka jingshisha ba ki shong shitniam ki dei ruh ki khluit khlieh bad ki eh rang. Ki don ha baroh ki jaitniam bad ruh ha baroh ki jaitbynriew. Ka dei ruh ka jingshisha ba ka long kaba eh ban ïa tai ban ïa mir, bin-pa-bin bad jai ba jai, bad kiba kum kita. Kiba kiar ïa ka thma ktien bad kiba mutlop ban kubur ïa la ka jong ka jingbakla. Kiba kloi namar kata da ka kti ka kjat, kin tang mar ïa ïap nia.

Shwa ban ïakut noh ba ïaikynmaw ïa ka ‘Hindu Rashtra’ bad ruh ïa ka ‘Hindi Bhasha’. ïai kynmaw ruh de mano bad balei ba ki pynjot pynpra syndon phom, (06/12/1992) ïa ka ‘Babri Masjid’, Ayodhya. To tip thikna ruh de kaei pat de kaba ïeng bujli mynta kynjwain ha ka jaka jong ka ‘Babri Masjid’.Kaba ma lada ngim pat lah, wat haduh mynta mynne, ban iohi bad ban ithuh ïa ki dak ki shin kiba la nangïai paw shynna. Kaba katno tam haba ki dang kham kheiñkor pynban ïa ka ‘Masi’, kaba dei tang ka mrad saw kjat, ban ïa ka bapli ka Kynthei briew