Raphael Warjri
Ka long kaei kaei ka ba phylla ban shem ba ka ktien Khasi ka don ïa ka saiñpyrkhat kaba phalang ïa ka mar ka ba ym da dei eh kaba dei ban ñiewkor, pynban ka long kaei kaei kaba kordor haduh katta katta. Haba jer Pisa bad Tyngka ïa kita ki sbai jong ka juk mynta ban ïa peiñ ïa ka dor jong kano kano ka sohmyntoi. Mynnor ki briew ki ïa peiñ para mar mata lane ki tiar ki tar katba ïa donkam markylliang. Lada uwei u briew u dei uba rep ba riang u siengsoh siengsyntiew da ki sohmyntoi kum u kba u khaw, u jhur u jhep ban ïa peiñ bad uwei pat u briew u ba ri jingri da ki blang ki masi, ha ka ba ki sohmyntoi ki long ka doh ka keh, ka snieh ka shyieng. Kaba kham kynrei ka long hapdeng ki paidbynriew Khasi bad ki paidbynriew dkhar ba ju ïa peiñ da u kba u khaw, u jhur u jhep na ka liang ki Khasi ban ai kylliang sha ki dkhar kiba siew da ka mluh, u ktung bad kiwei kiwei ki mar ba jyllei ha Rithor. Hynrei suki suki ka la poi sha ka khep ba ym lah shuh ban shu kylliang ïa peiñ kumta haba ym biang pansara ki jingdonkam markylliang. Haba kumta ka la wan ha ka jingmut jongno re ban ïa peiñ noh da ki sbai namar ba ki dei ki mar kordor ba lah ban ïapeiñ, khnang ban suk bad ryntih ka jingdonkam mar kylliang. Ha kane ka rukom ba katkum ka san ka mer jong ka shaipyrthei ba sa mih ka jingmut ban saiñ da ka pisa nar bad ban shon da ka tyngka kot. Kine ki mar ïa peiñ kum ka pisa tyngka ki kylla long kaei kaei ba ki briew ki ñiewkor na ka daw ba ki don ka dor ba lah ban thied ïa kano kano ka mar ka mata ne ka tiar ka tar katba kwah. Ha ka saiñpyrkhat Khasi pat ka la mih ka kyntien kaba la jer pisa kaba don syrtap ki jingmut ka ba lah ruh ban mut ba ka dei ka markordor kaba pynpisa lynga ïa ki briew. Kumjuh ruh ka dei ka mar kaba tang ma ka hi lane tang ka, ka ba don ïa kata ka jing-long kordor ha ka jingim briew. Ka kyntien pisa ka ïaineh hi pisa kum ka sbai rupa ba ïapeiñ ïa ka dor, bad ka tang-ka ka kylla noh sha ka kyntien tyngka. Kine ki long ki jingstad jingshemphang jong ki longshwa manshwa Khasi ha kaba ki shna kyntien ha ka ktien tynrai ïa kiei kiei kiba la mih pyrthei ha ka juk mynta.
Ha ba buddien ïa ka khanamynnor la lap ksai ba ki riewlum ne riewthor ki dei ki paidbynriew kiba la ïaid lyngba ki juk jong ka jingkylla ha ka imlang sahlang. Kumta ka shong ha ka khep ba ka shaipyrthei ka iohlad ban wanlam ïa kiei kiei ki jingkylla kat kumba san ba mer ka imlang sahlang. Kumba la kdew hashwa la mih pyrthei shwa da ki sbai kum ki marpeiñ (medium) bad kine ki sbai ki dei ki mar ba lah ban ioh na ki phud duriaw. Ki sbai ki dei ki mar ba ym dondor ba jyllei ha ki phud duriaw, hynrei ki dei pat kiba ñiar ba lah ban ioh ha ki thaw ba jngai bad pajih na duriaw. Kumta ki dei kiba pahuh ha kawei ka jaka bad kiba ñiar ban ioh ha kawei pat ka jaka. Kine ki sbai ki kylla long ki mar ba shongdor da ka jingbun tylli haba thew ban nujor bad ka dor jong kano kano ka mar ba ïa peiñ. Lehse lah ban kheiñ ban diah ha kata ka rukom ba shiser u khaw lah ban pynshongdor kumba santylli ki sbai, kumta lada ïa peiñ lai ser u khaw yn shong-dor noh khatsan tylli ki sbai. Nalor kata ki don ki sbai ki ba ryntih ka jingheh katkum ba la khar ne lum na phud duriaw, hynrei lah ruh ban ioh khar ne tam da kiba kham heh ha kaba lehse kin kham palat ka dor ban ïa kiba rit. Kane ka syriem kum ka pisa nar san tyngka bad ka pisa nar ba shongdor shiphew ne arphew tyngka.
Na kine ki pisa sbai, ynda la wan synshar ka Hima Bilat la wanlam noh da ka pisa nar ban ïa peiñ ïa kano kano ka dor jong ka mar. Ka rukom kheiñ ban pynshongdor ïa kita ki pisa ruh ka don la ka jong ka jingthew katkum ka jingheh bad katba la shon shab ha kita ki pisa nar. Ha kaba sdang ka pisa nar kaba pohdor eh dei shi damli, nangta bud sa ka pisa ne naia, ka ana, ka suka, ka piah bad ka tyngka pura. Ka jingkheiñ ba pynshongdor ka long lai damli ka ryngkat dor shipisa ne shinaia, saw pisa ne sawnaia ka ryngkat dor shi ana, hynriew ana ka ïa ryngkat dor shisuka, artylli ki shisuka ka ïa ryngkat dor shipiah bad artylli ki shipiah ki ia ryngkat dor shityng-ka. Kane ka long ka rukom kheiñ rukom diah ïa ka dor jong ka pisa mynnor. Ka don ruh ka rukom kyntiew dor ha ka shisuka kaba la ñiew ha kata ka rukom ban biang jingkheiñ ha ka shityngka. Man la ka shi-ana ba ryngkat sawpisa ne sawnaia, hynrei ynda la kheiñlang sawana ka ryngkat shisuka bad na kata ka shisuka la kyntiew shi-ana ban kheiñ lang kaba ïa ryngkat arphewsan pisa ne arphewsan naia ba la shim kyllum shisuka. La kyntiew lang shinaia ha ka sawana ban mih shisuka, khnang ba arshah ka shisuka yn biangdor shipiah bad arshah ka shipiah yn biang dor shi tyngka. Ha ka por mynshwa ka pisa nar ka kiew tang haduh ka shipiah bad naduh ka shityngka la dei da ki tyngka kot. Ki tyngka kor ki don shityngka, artyngka, san tyngka, shiphew tyngka, nangta sanphew tyngka sha ka shispah tyngka.
