Sngewthuh shwa ïa la ka dor bad ka bor

Kaba katno tam ïoh ba kin poi syndon haduh u pud jong ka jinghiar noh arsut ka 'pahuh-pahai' ka jong ki.

D. H. Kharkongor

Ha shwa ban ïa poi sha ka phang jong kane ka taïew yn pynkynmaw shwa ïa ka jinglap ka jingshem jong ka ‘One Man Committee’, ïa kaba la khlieh kyrpang da u B.P Katakey, halor ka jingïai bteng jong ka jingtih be-aiñ, ka jingkit be-aiñ bad namar kata ka jingkhaiï be-aiñ ïa u dewïong. Ka ‘One Man Committee’ kaba lap bad shem ba ka don ka jingtih be-aiñ ïa u dewïong, ha ka thaiñ South West Khasi Hills, kaba long pyrshah ïa ki kyndon jong ka Aiñ, kata, ka Mines and Minerals (Development and Regulation) Act, 1957. Ka long kumta naba tang na ki ‘kaiphot’ shwa ruh ka ‘One Man Committee’ ka lah lah ban sngewthuh shaikdar ba ki don shibun bah ki par dewïong, kiba ym don jingeh ban ïai bteng ïa ka jingtih dewïong be-aiñ, ha kano kano ma ka por. Ka ‘One Man Committee’  ka suba jur ba ka don ka jingïarap ban tap eitmiaw lane ban da ‘rap jot ïa ka jingtih be-aiñ bad ka jingkit be-aiñ, ban khaiï-be aiñ ïa u dewiong, ha katei ka thaiñ. Ka ‘One Man Committee’ tang na kata ka ‘Kaiphot’ shwa ruh ka lah sngewthuh shai ba ka donkam ban leit ban ‘tohkit bniah’ bha halor katei kaei kaei.

Ka ‘kaiphot’ jong kata ka kynhun kaba leit hi dalade ban ‘tohkit bniah’ ka lap ka shem bad ka pynpaw ba ka jingtih be-aiñ, ka jingkit be-aiñ bad namar kata ka jingkhaiï be-aiñ ïa u dewïong ka dang shu dep jia dang shen shen bha, ha ki katto ki katne ki bynta jong ka thaiñ Nongjri. Kaba kum kata ka kynhun ka lap ka shem ruh, da la ki jong ki khmat, ïa ki dak ki shin jong ka jingtih be-aiñ, kaba dang shen shen, ïa u dewiong wat ha ka thaiñ Diengngan hi ruh. Ki jinglap ki jingshem kiba long mar khongpong khongdeh bad kata ka ‘Kaiphot’ kaba ha shwa, ïa kiba la pynkhreh kyrpang bad phah kyrpang, sha ka, da ka ‘District Administration’ ne ki bor synshar, jong ka South West Khasi Hills.

Yn dang phylla lei ba kata ka ‘kaiphot’, ba la phah da ka ‘District Administration’ ka long pynban mar khongpong khongdeh bad kaei kaba ka kynhun ‘leit wadbniah’ bad ‘leit tohkit bniah’ ka lap bad ka shem, da la ki jong ki khmat. Yn dang phylla ruh lei ba kita ki ‘Officer’, jong ka ‘District Administration’ jong ka South West Khasi Hills, ki hap ban ïarap ban tep eit-miaw ne ïarap ban ‘da rap-jot ïa kita ki kam be-aiñ. Ki ‘bapli’, wat lada ki tip shai bad ki iohi kyndiang, pynban kim banse ban len ïa ka jingshisha. Ki ‘bapli’ ki len pylleiñ-pylleiñ ïa ka jingshisha naba ki tieng rit mynsiem ioh ba kin shah sloit noh ka ‘bor’ bad ka ‘iktiar’ ka jong ki. Kaba katno tam ïoh ba kin poi syndon haduh u pud jong ka jinghiar noh arsut ka ‘pahuh-pahai’ ka jong ki. Ym artatien ba ki tieng ruh iohba kin shah ‘pynryngkang par’ shaduh sha Baghmara lane shaduh sha Ampati.

Ki bapli ki tip shaikdar kiei kita ki ‘High Level’ kumjuh kumba ki tip shaikdar ïa la ka jong ka dor bad ka bor ka jong ki, ynda haba ki ïanujor ïalade bad ki ‘High Level’. Ki bym ïapher eiei ruh em bad kita kiwei pat ki ‘officer’ kiba tip shai kdar hynrei ki bymnud ban saham halor ka jingjahrngai noh ka jong u dewïong uba haduh 57,000 MT, na ki ar ki ‘coal depot’ jong ka Coal India Limited, kiba don ha South Garo Hills.Ha ka kam ‘Sorkar’ lei te, khamtam ha kum kane ka ïa, ñiar ban shem ïa ki ba nud ban kren ïa ka ‘jingshisha’ ne kiba don naduh ïa ka ‘moral courage’ tad haduh ïa ka ‘integrity’.

Lah ban ong ba ym donkam ïa ki Ainlem bad ïa ki kyndon ki jong ka lymda dei ba don ki ‘riew khlemakor, kiba khwan beit kmang tang ïa la ka jong ka ïoh myntoi shimet. Ka Aiñ pat ruh ka ïasyriem pynban ïa ka snur thapbawa wei ba ka treikam tang ïa ki kaiñ pyrjong bad ïa ki kaiñ ïing hynrei ym ïa ki kyieng kiba khlaiñbor ban ksaid pynpei ïa ka. 

Ngin ïa poi noh sha ka jingïai dawa jong ka All Khasi Meghalaya Tourist Taxi Association (AKMTTA) ban khang noh shisyndon sbak ïa ka jingwan poi jong ki Tourist Taxi, kiba nabar jylla, khamtam kiba na Assam, tiap tad haduh ha ki jaka rkai pyrthei ki bapher bapher, kiba don ha kylleng jong ka Ri Khasi. Kiba dawa ba ki ‘Tourist Taxi’ kiba nabar jylla, khamtam eh ki jong ka Assam, ki dei ban sangeh beit noh tang ha ka jaka pdeng jong ka Shillong, ne tang ha ka ISBT, Mawiong. Kiba da kob ruh de ba ki shlan wat ban khang shisyndon ïa ki ‘Tourist Taxi’ jong ka jylla Assam wad naduh na Jorabad. Ka jingkob kaba khlem da sngewthuh shwa ïa la ka jong ka dor bad ka bor, kata, nalor ka jinglong kaba ym ïapher ei ei ruh em na uta u ‘Ksew Pihuiñ’. Ka jingkob sarong jong ki mutlop ki bym lah ban ïohi jngai. Ki bym shemphang da kumno ka jinglong ‘Ksew Pihuiñ’ ka jong ki kan ktah pat de ïa ngi lang baroh.

Ka dei namar katei ka jingdawa bad ka jingkob sarong biej, jong ki AKMTTA, ba ka All Assam United Motor Transport Association (AAUMTA) ka sa mih shakhmat ban byrngem ba ka pat ruh kan nym shah tdot ïa kino kino ki kali kiba na Assam, kiba ju kit ïa ki mar ki mata kiba kongsan ne ki ‘essential commodities’, ba kin pynpoi ïa kum kita ki mar sha Meghalaya. Ka da pynshai kyrpang ba kata ka jingpynsangeh pynpoi mar kan kynthup naduh ïa ki ‘truck’ kiba ju kit kyrpang ïa ki mar bam tad haduh ïa ‘tankers’ kiba ju pynpoi ïa ka ‘umphniang’, kata, ïa ka ‘Kerosene’, ka ‘Petrol’, ka Diesel’ lem bad ïa ka ‘LPG’. Ngi dei ban kynmaw ba ki mar kiba kongsan ki dei ki mar bam. Ki mar bam ki thew ïa u khaw, u atta, u moida, ki chana, ki dal (ne ki dai kiba pher ba pher), ka mluh, ka shini bad ka umphniang bam ne ka ‘edible oil’. Kitei ki mar ki ju wan poi shwa ha Guwahati, kata, na kaba ki sa wan poi sha Meghalaya. Lah ban ong ba ngin duh wat ïa u Khaw bad ïa ka Shini, ba ju sam kyrpang da ka FCI, kata, lyngba ki ‘Fair Price Shop’. Ka ruh kan nym shah ïa ki Tourist Taxi kiba na Meghalaya ba kin kamai na ka Guwahati Railway Station bad na ka LGBI Airport. Ynda kumta kansa ktah jur bha haduh ïa nga ïa phi bad ym tang ïa kita ki dkhot jong ka AKMTTA.Yn jynjar lang manga maphi tang namar ka jingkob sarong ka jong ki bym sngewthuh shai ïa la ka jong ka dor bad ka bor.